“بانکداری اسلامی” در آلمان

رادیو آلمان:رواج بانکداری اسلامی در آلمان

قوانین اسلام پرداخت و دریافت بهره یا “ربا” را مجاز نمی‌داند. سرمایه‌گذاری در بازار الکل، دخانیات و تسلیحات نیز قدغن است. در آلمان با ۵ میلیون مسلمان یک بانک اسلامی شعبه‌هایی در فرانکفورت، کلن، برلین و مانهایم دارد.

در کنار مسجد مرکزی مسلمانان در شهر کلن، یک بانک اسلامی نیز به تازگی کار خود را شروع کرده است؛ کسب و کاری منطبق با موازین اسلامی و تحت کنترل یک شورای نظارتی شرعی. تنها چند هفته پس از شروع به کار این بانک، بیش از هزار مشتری پول‌های خود را به آن سپرده‌اند.

مدیر این بانک، آیهان چنگیزر می‌گوید: «در میان یک میلیون و ۵۰۰هزار مسلمانی که در ایالت نورد راین وستفالن زندگی می‌کنند، ۲۰ هزار سرمایه‌دار ترک‌تبار وجود دارد که برای ۱۳۰هزار نفر کارآفرینی کرده‌اند. این پتانسیل وسیعی است.»

بانکAK  که در حال حاضر تنها بانک اسلامی در محدوده یوروست، از اواسط سال ۲۰۱۵ در آلمان تشکیل شده و به تدریج گسترش یافته است. خصوصیت این بانک آن است که هیچ بهره‌ای به سپرده‌ها نمی‌دهد و بابت وام و اعتبار هم بهره نمی‌گیرد.

در این بانک تنها روی کالاهای واقعی سرمایه‌گذاری می‌شود‌، نه روی اوراق بهادار، بورس یا وجه نقد. معامله و سرمایه‌گذاری روی محصولات الکلی، سیگار یا فرآورده‌های گوشت خوک نیز به کلی ممنوع‌‌اند. فرهات اصلان‌اوغلو، سخنگوی بانک، با بیان این موضوع می‌گوید: «سرمایه‌گذاری در معاملات تسلیحاتی یا وسایل قمار، محلی از اعراب نزد ما ندارند اما با وجود محدودیت‌ها، کارها به خوبی پیش رفته‌اند و سقف مشتری‌هایمان به ۱۰هزار نفر رسیده است.»

۱۵درصد مشتریان مسلمان نیستند

در تابستان ۲۰۱۵ بود که  KT Bank به عنوان همتایKuveyt Türk Bank  در استانبول پا به عرصه وجود گذاشت. مرکز بانک در فرانکفورت قرار دارد و دو شعبه آن در مانهایم و برلین نیز در همین زمان شروع به کار کردند. حالا و پس از گشایش شعبه کلن، قرار است شعبات دیگر بانک در شهرهای دیگر آلمان افتتاح شوند. اصلان اوغلو می‌گوید که تقاضای جامعه مسلمانان آلمان در این زمینه بالاست: «سه چهارم آنها مشتریان خصوصی هستند و باقی انجمن‌ها، شرکت‌ها و کارگاه‌ها و مغازه‌ها.» او یادآوری می‌کند که بانک برای مشتریان و کارکنان، نمازخانه هم دارد.

در بازارهای اصلی اسلامی هم‌چون ترکیه یا کشورهای عربی، بانکداری اسلامی رو به رشد است. با این همه، این الگوی داد و ستد در آلمان چندان شناخته شده نیست.

به گفته سخنگوی KT Bank، ۱۵درصد مشتریان این بانک مسلمان نیستند. کارشناسان مالی، چنین بانکی را  یک بازار بزرگ با قوانین اسلامی می‌دانند. آلمان نزدیک ۵میلیون مسلمان دارد؛ به عبارت دیگر یک میلیون و ۵۰۰هزار خانوار مسلمان. فیلیپ واکربک، مشاور بانکی، می‌گوید که این رقم به معنای ظرفیتی معادل ۳۰۰هزار مشتری است. ظرفیتی که در آینده گسترش هم می‌یابد و قابل توجه است.

تامین مالی بدون اعتبار

اما ساز و کار بانکداری اسلامی چگونه است؟ در توضیح باید گفت اگر یک مشتری پول نیاز داشته باشد تا مثلا خانه‌ای یا ماشینی بخرد، بانک آن را برایش می‌خرد و کارمزد معامله را از خریدار می‌گیرد. خریدار می‌تواند وجه مربوطه را قسطی پرداخت کند

گاهی بانکداری اسلامی و قوانین حقوقی آلمان پیچیده می‌شوند. مثلا آنگاه که در معامله املاک و مسکن، خریدار و بانک هر دو مالیات بر زمین نمی‌پردازند. در این سیستم، طرفین به یک واحد مبدل می‌شوند که مشترکا خانه‌ای می‌خرند اما بانک بعد از معامله کنار می‌کشد. اصلان اوغلو می‌گوید که شورای نظارتی بانک‌های آلمان این موضوع را تایید کرده و مشکلی با آن ندارد.

به گفته سخنگوی Kt Bank  شورای نظارتی این بانک، کلیه تبادلات و قراردادها را از جنبه شرعی و اخلاقی بررسی می‌کند و شورای نظارتی بانک‌های آلمانی نیز متقابلا موازین قانونی این بانکداری را کنترل می‌کند. تنش‌های اخیر سیاسی میان آلمان و ترکیه هنوز بر این عرصه سایه نینداخته است. چنگیزر می‌گوید مشتریان ما بیشتر هم شده‌اند و تعداد عرب‌تبارها بالا رفته است.

بانک یاد شده با شعبه‌هایی در فرانکفورت، کلن، برلین و مانهایم تا کنون تنها بانک اسلامی آلمان بوده است. سرمایه این بانک ۵۴میلیون و ۴۰۰هزار یورو اعلام شده است.

در همین زمینه، روز جمعه ۱۹ ژانویه، در شهر اوسنابروک آلمان نشستی با موضوع بانکداری اسلامی و بررسی جنبه‌های حقوقی این الگو برگزار شد. در این نشست کارشناسان مالی، بانکی و دانشجویان الهیات شرکت داشتند. کانون بحث، نقش این بانکداری در آلمان و جهان بود.

تعداد مسلمانان دنیا یک میلیارد و ۸۰۰میلیون نفر است. در  ۷۰کشور مسلمان، ۵۰۰ بانک اسلامی خدمات مالی و بانکی ارائه می‌دهند. طبق آماری که در کنفرانس اوسنابروک ارائه شد، میزان سرمایه این بانک‌ها در سال ۲۰۱۳ بالغ بر ۷۷۸میلیارد دلار آمریکا بوده است.