یورونیوز:تمامی کشورهای جهان میزانی از بودجه سالانه خود را به هزینههای دفاعی و نظامی اختصاص میدهند. هزینههای دفاعی یک کشور شاخصی برای نشان دادن اهمیت مسائل نظامی در حکومت آن کشور است.
میزان هزینههای دفاعی کشورها با وجود اهمیت زیاد آن به درستی اندازهگیری و گزارش نمیشود. این مساله گاهی سبب رواج شایعاتی در مورد میزان بودجه تخصیص یافته کشورها در این رابطه شده و ممکن است موجبات نگرانی بسیاری را فراهم آورد.
موسسات آماری گوناگونی به پژوهش در زمینه بودجههای دفاعی کشورهای جهان میپردازند که لزوما داده های یکسانی ندارند . گزارش پیشرو با استناد به اطلاعات منتشر شده توسط شرکت چندملیتی «پرایس واتر هاوس کوپرز» که در زمینه ارائه خدمات حرفهای در زمینههای گوناگون خدمت میکند، تنظیم شده است. این شرکت اطلاعات جامعی درباره امکانات نظامی کشورهای جهان از جمله میزان بودجه دفاعی هرکشور در سال ۲۰۱۶ منتشر کرده است.
برای درک بهتر میزان بودجه دفاعی تخصیص داده شده در هر کشور ابتدا باید به تعریف یک شاخص اقتصادی با نام «تولید ناخالص داخلی» (GDP) بپردازیم. تولید ناخالص داخلی یکی از مقیاسهای اندازهگیری در علم اقتصاد و یکی از بهترین روشهای موجود برای اندازهگیری اقتصاد یک کشور است. بنا بر تعریف، تولید ناخالص داخلی به کل ارزش کالاها و خدمات تولیدی در داخل یک کشور که در طی یک دوره سالانه محاسبه میشوند، اطلاق میگردد.
اهمیت تولید ناخالص داخلی از این روست که این امکان را به سیاستگذاران و بانکهای مرکزی میدهد تا در مورد رشد یا رکود اقتصادی کشورها تصمیم بگیرند. هرچه این شاخص اقتصادی کشوری بزرگتر باشد یعنی آن کشور اقتصاد قویتری دارد. ایالات متحده آمریکا، چین، ژاپن، آلمان، فرانسه و بریتانیا دارای بالاترین میزان تولید ناخالص داخلی در جهان هستند. براساس گزارش «صندوق بینالمللی پول»، میزان تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۲۰۱۶ در رتبه ۲۶ در میان ۱۹۱ کشوری که آمار آنان توسط این سازمان منتشر شده قرار دارد.
درصد تخصیص یافته به بودجه دفاعی کشور از تولید ناخالص داخلی این امکان را به کارشناسان نظامی میدهد تا به درک بهتری از موضع کشورها درباره اهمیت دفاع برسند.
در این نوشتار به میزان بودجه دفاعی ۱۵ کشور خاورمیانه و شمال آفریقا براساس درصد تولید ناخالص داخلی و همینطور میزان بودجه خالص دفاعی آن میپردازیم.
کشورهای عمان با ۱۶.۷٪عربستان سعودی با ۱۰.۴۱٪ و سوریه با ۸.۴۹٪ درصدر این لیست قرار دارند. ایران در میان ۱۵ کشوری که اطلاعات آنان توسط این مرکز منتشر شده با ۳.۰۳٪ در رتبه ۱۲ قرار گرفته است. قطر با ۲.۰۵ ترکیه با ۱.۹۹٪ و مصر با ۱.۶۰٪ در انتهای این لیست قرار دارند.
با اینحال میزان بودجه خالصی که هر کشور برای هزینههای دفاعی خود صرف میکند ترکیب این جدول را تا حدی بر هم میزند. این تفاوت از آنجا ناشی میشود که میزان تولید ناخالص داخلی کشورها با هم متفاوت است. به عنوان مثال با اینکه بودجه دفاعی عربستان تولید ناخالص داخلی عربستان در رتبه دوم قرار گرفته است، میزان بودجه خالص نظامی آن از لحاظ رقمی بسیار بیشتر از کشورهای دیگر منطقه است.
عربستان سعودی با نزدیک به ۶۴ میلیارد دلار بالاترین هزینه دفاعی را در میان کشورهای این منطقه به خود اختصاص داده است. امارات با حدود ۱۹ میلیارد دلار، اسرائیل با ۱۸ میلیارد دلار و ترکیه با حدود ۱۵ میلیارد دلار پس از عربستان در صدر این لیست قرار دارند. ایران با بودجهای معادل با ۱۳ میلیارد دلار در رتبه پنجم این جدول قرار گرفته است.
با اینحال میزان بودجه خالصی که هر کشور برای هزینههای دفاعی خود صرف میکند ترکیب این جدول را تا حدی بر هم میزند. این تفاوت از آنجا ناشی میشود که میزان تولید ناخالص داخلی کشورها با هم متفاوت است. به عنوان مثال با اینکه بودجه دفاعی عربستان تولید ناخالص داخلی عربستان در رتبه دوم قرار گرفته است، میزان بودجه خالص نظامی آن از لحاظ رقمی بسیار بیشتر از کشورهای دیگر منطقه است.
عربستان سعودی با نزدیک به ۶۴ میلیارد دلار بالاترین هزینه دفاعی را در میان کشورهای این منطقه به خود اختصاص داده است. امارات با حدود ۱۹ میلیارد دلار، اسرائیل با ۱۸ میلیارد دلار و ترکیه با حدود ۱۵ میلیارد دلار پس از عربستان در صدر این لیست قرار دارند. ایران با بودجهای معادل با ۱۳ میلیارد دلار در رتبه پنجم این جدول قرار گرفته است.
نکته جالب توجه این است که بودجه نظامی عربستان دقیقا با مجموع بودجه ۴ کشور امارات، اسرائیل، ترکیه و ایران برابری میکند. بودجه باقی ۱۰ کشوری که در این لیست قرار دارند، معادل ۵۰ میلیارد دلار است که با بودجه عربستان به عنوان سر لیست این مجموعه تفاوت قابل تاملی دارد.