بی بی سی:انتظار میرود دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، عضویت کشورش در توافق مربوط به برنامه هستهای ایران – برجام – را با شرایطی تمدید کند.
روز جمعه، ٢٢ دی (١٢ ژانویه)، منابع خبری به نقل از “یک فرد آشنا با روند تصمیمگیری رئیس جمهوری که خواسته نامش ذکر نشود” گزارش کردند که آقای ترامپ پایبندی ایالات متحده به برجام را بار دیگر تمدید میکند اما تمدید بعدی را به برآورده شدن شرایطی موکول خواهد کرد. براساس این گزارش، رئیس جمهوری آمریکا با تمدید این توافق در روز جمعه، مهلتی را برای دیگر کشورهای عضو برجام و همچنین کنگره ایالات متحده تعیین خواهد کرد تا محتوای برجام را “بهبود دهند.” در غیر اینصورت، او در موعد بعد، از تمدید برجام خودداری خواهد ورزید.
خبرگزاری رویترز به نقل از دو مقام ارشد دولت آمریکا گفته است که بسیاری از مشاوران رئیس جمهوری تمدید برجام را توصیه کردهاند اما آقای ترامپ در پذیرش توصیه آنان اکراه داشته است.
به گفته منابع خبری، در روزهای اخیر نمایندگان دولت و کنگره آمریکا در مورد آینده برجام مذاکراتی داشتهاند. اعضای تندرو کنگره به ویژه از حزب جمهوریخواه – حزب رئیس جمهوری – خواستار خروج آمریکا از برجام و بازگرداندن تحریمهای فلج کننده اقتصادی علیه ایران هستند. به گفته آنان، چنین تحریمهایی برای وادار کردن جمهوری اسلامی به تغییر سیاست خارجی و داخلی خود ضرورت دارد.
در مقابل، اعضای میانهرو به ویژه از حزب دموکرات از تمدید برجام حمایت میکنند و خواستار تصویب طرحی هستند که مانع از آن شود که رئیس جمهوری بدون تایید کنگره از برجام خارج شود. به گفته همین منابع، آقای ترامپ مایل است قوانین مربوط به تحریمها به نحوی تغییر یابد که رئیس جمهوری ملزم نباشد هر ٩٠ روز یکبار برجام را تایید کند.
در ماه ژوئیه سال ٢٠١٥ و در پی چندین ماه مذاکره بین کشورهای گروه ١+٥ (آلمان، آمریکا، بریتانیا، چین، روسیه، فرانسه و اتحادیه اروپا) با ایران، توافقی برای تغییر در فعالیتهای هستهای جمهوری اسلامی به دست آمد که هدف از آن، جلوگیری از دستیابی به تسلیحات هستهای یا فناوری تسلیحات هستهای بود. با تایید شورای امنیت سازمان ملل، این توافق مبنای لغو تحریم های هستهای بینالمللی و همچنین تحریمهای یک یا چند جانبه کشورهای غربی علیه ایران را فراهم آورد.
در آمریکا، این توافق با انتقاد و ابراز نگرانی بخشی از تشکیلات و برخی از شخصیتهای سیاسی مواجه شد که آن را برای جلوگیری از دستیابی ایران به اسلحه اتمی و مقابله با جنبههایی از سیاست داخلی و خارجی جمهوری اسلامی کافی نمیدانستند. با تاکید دولت وقت آمریکا بر لزوم پایبندی به برجام، کنگره آن کشور طرحی را تصویب کرد که رئیس جمهوری را ملزم میکند در فواصل سهماهه میزان پایبندی ایران به این توافق را ارزیابی و براساس آن، در مورد تمدید یا عدم تمدید این توافق تصمیمگیری کند.
در همانحال، مقامات آمریکا در آن زمان و پس از آن همواره تاکید داشتهاند که قبول برجام صرفا به معنی لغو مجازاتهای اقتصادی است که در ارتباط با برنامه هستهای ایران وضع شده و به تحریمهایی که به دلایل دیگر، از جمله “حمایت از تروریسم” و نقض حقوق بشر مردم ایران وجود دارد مربوط نمیشود.
آقای ترامپ، که در دوره مبارزات انتخابات ریاست جمهوری برجام را توافقی بد خوانده و وعده بازنگری آن را داده بود، از زمان آغاز کار به عنوان رئیس جمهوری این توافق را تمدید کرده هر چند در موعد قبلی، با ارسال آن به کنگره خواستار تصمیمگیری نمایندگان در این مورد شد. کنگره آمریکا نیز بار دیگر برجام را بدون تغییر برای تصمیمگیری به رئیس جمهوری ارجاع کرد.
دولت فعلی آمریکا گفته است که اگرچه طبق ارزیابی آژانس بینالمللی انرژی اتمی، ایران به تعهدات خود در چارچوب برجام به خوبی عمل کرده، اما “روح برجام” را رعایت نکرده است. مقامات دولتی به خصوص برنامه موشکی جمهوری اسلامی را مغایر قطعنامه شورای امنیت مربوط به برجام دانستهاند در حالیکه جمهوری اسلامی این تفسیر را نمیپذیرد.
دولت آقای ترامپ حکومت ایران را به خاطر جنبههایی از سیاست خارجی آن، از جمله کمک نظامی و مالی به حکومت سوریه، حمایت تسلیحاتی و مالی گسترده از حزبالله لبنان، اتهام کمک نظامی و مالی به شورشیان حوثی در یمن و حمایت از برخی از گروههای تندرو در خاورمیانه، عامل بیثباتی در منطقه دانسته است. علاوه بر این، او حکومت جمهوری اسلامی را به نقض موازین بینالمللی حقوق بشر مردم ایران متهم و از فشار بر حکومت برای تغییر در رویه خود حمایت کرده است.
در جریان حرکت اعتراضی اخیر در شهرهای مختلف ایران، دونالد ترامپ و برخی از مقامات ارشد دولت او صراحتا از حق معترضان برای برخورداری از آزادی اجتماعات و بیان حمایت کردند و به حکومت ایران در مورد عواقب سرکوب تظاهرات مردم هشدار دادند. آنان گفتهاند که چنین اقدامی بدون پاسخ نخواهد ماند.
روز گذشته، وزیران خارجه کشورهای اروپایی عضو برجام از آمریکا خواستند تا این توافق را حفظ کند. آنان همچنین با وزیر خارجه ایران ملاقات و در مورد آینده برجام با او گفتگو کردند.
با وجود اظهار نظر “فرد آشنا با روند تصمیمگیری رئیس جمهوری” در مورد تایید برجام در روز جمعه، این نکته نیز مطرح است که دونالد ترامپ به تصمیمگیری غیرقابل پیشبینی شهرت دارد.