روند 20 ساله خشکسالی در سیستان و بلوچستان

به گزارش ایرنا، سیستان و بلوچستان در بخش گرم و خشک و جنوب شرق ایران اسلامی با 11.5 درصد وسعت کشور بزرگترین استان محسوب می شود که جغرافیای گوناگون آن سبب شده تا در مناطق مختلف آن آب و هوایی متفاوت داشته باشد به طوری که گاه اختلاف دمایی در آن بسیار محسوس است.
گرچه این استان در منطقه ای گرم و خشک قرار گرفته اما توانمندی های بسیاری در حوزه های کشاورزی، تجارت، معدن و سایر ظرفیت های سودمند دارد.
خشکسالی در نیمه شمالی سیستان و بلوچستان به دلیل قطع شریان آب رودخانه هیرمند از سال 76 آغاز و در سال 78 بطور کامل بر این منطقه چیره شد، همچنین کاهش شدید نزولات آسمانی سبب شد تا اینک منطقه سیستان بطور کامل خشک و تغییر اقلیم در آن رخ دهد.
مناطق مرکزی و جنوبی استان نیز کاهش نزولات آسمانی را در 20 سال گذشته تجربه کرده و این امر با تاثیر مستقیم بر سفره های آب زیر زمین و کشاورزی سبب شده تا میزان زمین های زیر کشت کشاورزی کاهش یابد و در بسیاری از مناطق الگوی کشت عوض شود.
مرتضی تمندانی رئیس شورای اسلامی روستای تمندان خاش در نواحی مرکزی سیستان و بلوچستان که یکی از سرسبز ترین مناطق این استان محسوب شده و در دامنه کوه تفتان قرار دارد به خبرنگار ایرنا گفت: این منطقه به دلیل شرایط جوی و دمایی مطلوب و نیز آب فراوان از دیرباز توانایی های زیادی در کشت محصولات باغی داشته است.
وی ادامه داد: گرچه این منطقه تقریبا کشت و زرع مناسبی دارد اما به دلیل پائین رفتن سطح سفره های زیر زمینی هم اینک بسیاری از باغات از حدود 10 تا 12 سال قبل رو به خشکی نهاده و هیچ محصولی در آنها کشت نمی شود.
وی بیان کرد: یکی از علت های اصلی خشک شدن چاه های این منطقه کاهش چشم گیر باران در سالهای اخیر بوده است.
معاون توسعه و پیش بینی اداره کل هواشناسی سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: بر اساس آمار های موجود از سال 1340 تا کنون این استان در 20 سال اخیر شاهد روند کاهشی نزولات آسمانی بوده است.
دوست محمد کلیم ادامه داد: میزان بارندگی در شهرستان زاهدان مرکز سیستان و بلوچستان از 149.4 میلی متر بارندگی در سال 76 به 44.7 میلی متر در سال 95 رسیده است که این آمار برای شهر خاش از 321.3 میلیمتر در سال 76 به 167.5 در سال 95 کاهش یافته است.
وی افزود: همچنین میزان بازندگی در زابل از 109.4 میلی متر در سال 76 به 22.6 میلی متر در سال 95 رسید که به عنوان کم بارانترین شهر کشور در این سال نیز معرفی شد.
وی تصریح کرد: بارندگی ها در چابهار واقع در جنوب سیستان و بلوچستان نیز از 487.6 میلی متر در سال 76 به 71.6 میلی متر در سال 95 رسیده است.
وی خاطرنشان کرد: همچنین در سراوان واقع در شرقی ترین قسمت سیستان و بلوچستان میزان بارندگی ها از 282.2 میلی متر در سال 76 به 60.3 میلی متر در سال قبل رسید.
معاون توسعه و پیش بینی اداره کل هواشناسی سیستان و بلوچستان با اشاره به اینکه روند کاهش بارندگی ها بصورت سالانه نیز میزان قابل ملاحظه ای است اظهار داشت: میزان بازندگی در سال 95 در زاهدان به نسبت سال قبل آن 56.3 درصد، در زابل 60 درصد، در زهک 79 درصد، در میرجاوه 49.4 درصد، در نصرت آباد 19.1 درصد، در راسک 10.8 درصد و در سراوان نیز 7.4 درصد کاهش داشته است.
کلیم با اشاره به وضعیت دمایی استان اظهار داشت: بر اساس آمارهای موجود از سال 1342 تا کنون زابل با 51 درجه سانتی گراد در سال 49 و زاهدان با دمای 22- درجه در سال 51 به ترتیب گرمترین و سردترین نقاط استان در این بازه زمانی بوده اند.
وی ادامه داد: بیشترین سرعت ثبت شده باد در استان نیز مربوط به زاهدان، زابل و ایرانشهر با 148 کیلومتر بر ساعت در این بازه زمانی بوده است.
معاون حفاظت و بهره برداری آب منطقه ای سیستان و بلوچستان نیز به خبرنگار ایرنا گفت: ظرفیت منابع آب های زیر زمینی سیستان و بلوچستان یک میلیارد و 400 میلیون متر مکعب است در حالی که آمارها حاکی از این است که برداشت آب توسط چاه های مجاز و غیرمجاز حدود 2 میلیارد متر مکعب از این منابع است.
عباس سارانی تصریح کرد: میزان مجاز و فنی برداشت آب از این منابع باید 70 درصد میزان کل آب باشد در حالی که هم اینک برداشت از منابع آب زیر زمینی از 100 هم بیشتر شده است.
وی خاطرنشان کرد: 350 میلیون متر مکعب از این 600 میلیون متر مکعب اضافه برداشت توسط چاه های غیرمجاز و بقیه اضافه برداشت ها از طریق چاه های مجاز انجام می شود.
معاون حفاظت و بهره برداری آب منطقه ای سیستان و بلوچستان ادامه داد: این اضافه برداشت ها سبب شده تا سطح سفره های زیر زمینی سالانه حدود 20 سانتی متر در استان کاهش یابد.

**کاهش نزولات آسمانی و تدبیر دولت امید
کاهش سالانه میزان بارندگی در سیستان و بلوچستان و افت سطح سفره های زیر زمینی سبب شده تا دولت به دنبال طرح های مزیت دار و آینده نگر باشد که یکی از بزرگترین این طرح ها ‘آبرسانی به 146 هزار هکتار از زمین های کشاورزی استان از طریق لوله’ است که هم اینک 46 هزار هکتار آن در منطقه سیستان در حال اجراست.
طرح آبیاری نوین در 146هزار هکتار از زمین های کشاورزی این استان در سفر فروردین 93 رئیس جمهوری و اعضای هیات دولت به سیستان و بلوچستان به تصویب رسید که 46 هزار هکتار آن در شمال استان با نصب لوله برای انتقال آب به زمین های کشاورزی و 100هزار هکتار آبیاری تحت فشار و غیره در جنوب این استان اجرا می شود.
استاندار سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: اجرای کامل طرح 46 هزار هکتاری انتقال آب با لوله در شمال استان سبب رونق اقتصادی در بخش کشاورزی این منطقه می شود.
علی اوسط هاشمی گفت: اجرا و تکمیل طرح انتقال آب با لوله به 46 هزار هکتار زمین در سیستان هزاران شغل ایجاد می کند که ساخت واحد تولیدی لوله با 150 نفر اشتغالزایی از جمله آن است.
وی گفت: دولت برای استفاده بهینه از آب و خاک برنامه های مهمی در پیش دارد که اجرای طرح 46 هزار هکتار آبیاری نوین در منطقه سیستان و یکصد هزار هکتار در مناطق مختلف بلوچستان بر همین مبنا طرح ریزی شده است.
یکی از کشاورزان منطقه سیستان نیز به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: این منطقه حدود 19 سال است که بطور کامل خشکسالی را تجربه می کند.
محمد ناکام دهمرده ادامه داد: خشکی رودخانه هیرمند از یکسو و کاهش چشم گیر بارندگی ها از سوی دیگر سبب شده تا شرایط خشکسالی در این استان تشدید شود.
وی افزود: آبرسانی از طریق لوله می تواند نقش بسزایی در استفاده بهینه از منابع آبی موجود داشته باشد و شاید بتواند نجاتبخش کشاورزی سیستان و کل استان شود.
یکی دیگر از کشاورزان این منطقه گفت: اجرای طرح 46 هزار هکتاری می تواند با جلوگیری از روند تبخیر آب کشاورزی را شکوفا کند.
ناصر جاندوست بیان کرد: یکی از مشکلات اصلی منطقه سیستان تبخیر شدید آب تا 3 متر در تابستان است که این طرح می تواند جلوی آن را بگیرد.
وی خاطرنشان کرد: این کار در دولت آقای روحانی سبب ماندگاری نام وی در سیستان و بلوچستان می شود.

** شیرین سازی آب دریا نجات بخش کشاورزی و آشامیدنی مردم جنوب سیستان و بلوچستان
وجود آب های بیکران دریای عمان (مَکُّران) نعمتی خدادادی و پایان ناپذیر است که باید مورد توجه مسئولان و بخش خصوصی برای استفاده بهینه از آن شود.
این روزها اگر هر مسئولی به شهر و یا روستاهای چابهار سفر کند مهمترین دغدغه مطرح شده و در خواست مردم فقط آب است و آب.
مردم روستاهای چابهار برای جرعه ای آب روزهای زیادی را چشم انتظار تانکرهای آبرسانی سیار می مانند و همین اندک آب یعنی روزانه 15 لیتر برای هر نفر بخاطر بدهی 90 میلیارد ریالی شرکت آب وفاضلاب روستایی به ناوگان آبرسانی سیار به موقع تحویل نمی شود.
مردان و زنان سالخورده چابهاری تنها موضوع مهمی که همواره به یاددارند مشکل کمبود آب و جیره بندی آن است که یا با مَشک و گالن بر دوش حمل می شد و یا از تانکرهای سیاری که با «خرگاری» در کوچه ها و خیابانها تردد می کردند، خریداری می شد.
یکی از مردان سالخورده چابهار به خبرنگار ایرنا گفت: از زمان کودکی به یاددارم که دغدغه مهم والدینم مشکل کم آبی شهر چابهار بود و این بحران همچنان ادامه دارد.
وی که خود را رحمت درزاده معرفی کرد، افزود: با سفر هر یک از وزرا و مسئولان کشوری به چابهار امیدوار می شدیم که مشکل آب آشامیدنی این شهر برطرف می شود اما آنقدر از این سفرها انجام شد و مشکل حل نشد که اطمینان پیدا کرده ایم که دیگر مشکل آب شهر چابهار به این زودیها برطرف نمی شود.
وی ادامه داد: جای تاسف است در کنار اقیانوسی از آب قرار داریم و همیشه تشنه لب هستیم در حالی که من خودم به کشورهای حاشیه دریای عمان و خلیج فارس سفر کرده ام و دیده ام که چگونه با شیرین کردن همین آب دریا با دستگاههای بزرگ آب شیرین کن بیابانهای خشک و بی آب را به مکانهای بزرگ تفریحی تبدیل کرده و حتی با همین آب کشاورزی می کنند.
به گزارش ایرنا، مردم چابهار از سالها پیش تاکنون هر ساختمانی که برای سکونت می سازند حتما حوض انبار ( آب انبار) برای آن تعبیه می کنند یعنی در واقع 100 درصد واحدهای مسکونی چابهار دارای آب انبار زیرزمینی هستند و مردم مجبورند برای ساخت هر آب انبار بیش از چهار تا 6 میلیون تومان هزینه کنند و علاوه بر این خرید و نصب پمپ آب نیز هزینه های خاص خود را دارد.
خرید آب از تانکرهای سیار به مراتب هزینه های زندگی را در این شهر و روستاهای آن افزایش داده است، این در حالیست که آب خریداری شده از تانکرهای سیار صرفا برای شستشو و استحمام استفاده می شود.
مردم این منطقه به ناچار برای تامین آب آشامیدنی یا باید آب معدنی خریداری و یا از تصفیه خانه های کوچک موجود در شهر آب موردنیاز را خریداری کنند.
علی محمد میرزهی یکی از بومیان سالهای دهه 50 شمسی گفت: آب مورد نیاز مردم از برخی چاههای دستی حفر شده تامین و به وسیله خرگاری و یا تانکرهای شخصی سیار به منازل حمل می شود.
وی افزود: آب آشامیدنی نیز با گالن های 20 لیتری بوسیله موتورسیکلت و خودرو از تصفیه خانه ها و آب شیرین کن های کوچک سطح شهر خریداری و حمل می شود.
واحدبخش بلوچ یکی دیگر از شهروندان گفت: بیشتر مناطق شهری چابهار که دارای شبکه آب شهری هستند حتی یک بار در ماه هم آب ندارند و برخی محله ها نیز شبکه آبرسانی ندارند و مردم این محلات نیز هیچ گلایه ای هم نمی کنند زیرا می دانند شبکه ای که آب ندارد مشکلی از آنان حل نمی کند.
مردم شهرستان چابهار از وزارت نیرو انتظار دارند بعد از گذشت سالها به بخش خصوصی اجازه دهند تا آب مردم را با احداث آب شیرین کن تامین کنند یا اینکه وزارت نیرو با اختصاص اعتبار لازم قصه پر غصه بی آبی این شهرستان را پایان دهد.
نماینده مردم شهرستان های چابهار، نیکشهر، کنارک وقصرقند در مجلس شورای اسلامی به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: احداث 2 سد پیشین و زیردان تا این لحظه هیچ سودی برای کشاورزی و آشامیدن مردم منطقه نداشته است.
عبدالغفور ایران نژاد افزود: برای رهاسازی آب ذخیره شده در پشت سد زیردان باید هفت خوان رستم طی شود تا مردم پایین دست از آن بهره مند شوند.
وی ادامه داد: رودخانه کاجو تنها امید آبادانی و سرسبزی منطقه بزرگ دشتیاری بود که آن هم با احداث سد اکثر مناطق پایین دست بجای سرسبزی به کانون ریزگردها و گرد وغبار تبدیل شده اند و زندگی را برای مردم خیلی سخت کرده است.
وی اظهار داشت: پیش از ساخت این سد وقتی آب در رودخانه کاجو جریان داشت مردم در گودالهای طبیعی آن را ذخیره و در طول سال از آن استفاده می کردند اما اکنون با ساخت این سد مشکلات چند برابر شده است.
نماینده مردم حوزه انتخابیه چابهار در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: اجرا نشدن خط 50 کیلومتری انتقال آب از سد پیشین به اراضی کشاورزی باهوکلات و بندشیرگواز در پایین دست این سد باعث هدر رفت آب می شود و کمترین استفاده را برای کشاورزان دارد.
وی خواستار تکمیل و افتتاح مجتمع آبرسانی 261 روستایی پلان، پیرسهراب و تلنگ و مجتمع آبرسانی 207 روستایی پایین دست سد پیشین شد وخاطرنشان کرد: هم اینک کمتر از 21 درصد مردم شهرستان چابهار از آب سالم و بهداشتی بهره مند هستند.
ایران نژاد احداث آب شیرین در حدود پنج نقطه از سواحل زرآباد تا گواتر چابهار با ظرفیت یک میلیون مترمکعب را از راههای اصلی مرتفع شدن مشکلات بی آبی شهر و روستاهای حوزه انتخابیه چابهار با جمعیت حدود 490 هزار نفر و رونق کشاورزی، تولید، اشتغال و گردشگری عنوان کرد.
سیستان و بلوچستان که اینک درگیر خشکسالی است را می توان با تهیه طرح ها و برنامه های جامع برای استفاده بهینه از منابع آبی رونق داد و بجای تکیه بر منابع نامعلوم مانند بارندگی که گاه کم و گاه زیاد می شود و یا چشم داشتن به کشور همسایه، باید دست را بر زانوی خود گذاشته و منابع ثابت تری ایجاد کنیم تا تولید و اشتغال رونق یابد و این استان به شکوفایی گذشته خود برسد.
7311** 6081 خبرنگار: اسماعیل مرادقلی ** انتشار دهنده: حیدر سرایانی