پس از فروپاشی نظام بشار اسد، رئیسجمهوری سوریه که همپیمان ایران بود، نیروهای ایرانی در اواخر دسامبر 2024 به طور کامل سوریه را ترک کرده و تجهیزات و سلاحهایی سنگین و سبک که در اختیار این شبهنظامیان بود، در محلهای خود رها شده است.
دیپلماتهای غربی فاش کردند که با فرار هزاران نیروی نظامی ایرانی و متحدانشان از سوریه، آنها مجبور شدند مقادیر زیادی از تجهیزات و تسلیحات نظامی را پشت سر بگذارند. این تجهیزات بعداً یا توسط اسرائیل منهدم شد یا توسط «هیئت تحریر الشام» و گروههای دیگر متحد با آن به تصرف درآمد.
در پاسخ به این سؤال که آیا ایرانیها بهطور کامل از سوریه خارج شدهاند، باربارا لیف، یکی از مقامات ارشد وزارت خارجه آمریکا در امور خاورمیانه، روز دوشنبه گفت: «تا حد زیادی، بله… این موضوع غیرعادی است.»
باربارا لیف که معاون وزیر خارجه آمریکا در امور خاور نزدیک است، افزود: «اکنون سوریه به منطقهای خصمانه برای ایران تبدیل شده است.» با این حال، او توضیح داد که «این به معنای آن نیست که آنها تلاش نخواهند کرد دوباره حضور خود را تثبیت کنند.»
از سوی دیگر، میک مولروی، مقام سابق پنتاگون در دوران ریاستجمهوری دونالد ترامپ، گفت: «فروپاشی نظام اسد باعث کاهش نفوذ ایران در منطقه و توانایی آن در حمایت و پشتیبانی از سازمانهای تروریستی شده است.»
در همین حال، اندرو تابلر، مدیر سابق امور سوریه در شورای امنیت ملی آمریکا، آنچه در سوریه رخ داده را بهعنوان یک شکست فاجعهبار برای تهران توصیف کرد.
تلاش برای بازسازی شبکهها
با وجود این شکست یا ضربه بزرگ، برخی مقامات آمریکایی بر این باورند که ایران در نهایت تلاش خواهد کرد یک پل زمینی در سوریه بازسازی کند و شبکههای قدیمی خود را با هدف بهرهبرداری از بیثباتی موجود در این کشور فعال نماید.
با این حال، یک مقام ارشد آمریکایی اظهار داشت که به دلیل حمایت تهران از اسد در طول سالهای گذشته، بعید است دولت جدید سوریه به سپاه پاسداران اجازه دهد حضور نظامی خود را در آینده در این کشور احیا کند.
گفتنی است که دولت جدید سوریه، که توسط «هیئة تحریر الشام» همراه با دیگر گروههای متحد با آن تشکیل شده است و رهبران آن سالها در جنگ علیه نظام اسد مورد حمایت ایران جنگیدهاند، ایران را بهعنوان یک تهدید بزرگ میبیند.
هزینه ملیاردها دلار در سوریه
عقبنشینی ایران از سوریه بهعنوان پایان تلاشهایی طولانیمدت تهران برای ساختن شبهنظامیانی متحد جهت گسترش نفوذ خود در منطقه تلقی میشود. به گفته حشمتالله فلاحتپیشه، تحلیلگر سیاست خارجی ایران و رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس، ایران 20 تا 30 میلیارد دلار در سوریه هزینه کرده است.
علاوه بر این دهها تن از فرماندهان سپاه در سوریه کشته شدند و هزاران نیروی شبهنظامی وابسته به تهران از سال 2011 تا 2024 به سوریه اعزام شدند تا از رژیم بشار اسد حمایت کنند و ایران بتواند پل زمینی مهم انتقال سلاح به حزبالله لبنان را حفظ کند.