۳۷ميليون نفر در” تنش آبی!نيمی از ايران روی خط خشكسالی قرار گرفته است

روزنامه قانون:۳۷ميليون نفر در تنش آبی.نيمی از ايران روی خط خشكسالی قرار گرفته است

«آب هست ولي كم هست» ؛ اين شعار‌ي است كه طبق رسم هرساله با شروع فصل تابستان از صدا و سيما پخش مي‌شود و مردم را به صرفه‌جويي در مصرف آب، اين مايه حيات دعوت مي‌كنند اما اينكه مسئولان تاچه اندازه به اين شعار در تصميم‌گيري و عملكرد خود اعتقاد دارند، خود جاي سوال است؛ چراكه هر روز خبري از سوء‌مديريت و لابي‌هاي سياسي در مديريت منابع آبي موجود در كشور به گوش مي‌رسد. رتبه‌ 132 در بين 133 كشور دنيا در رتبه‌بندی جهانی مدیریت منابع آب ایران، خود گواه روشني بر اين مساله است. براساس استاندارهای جهانی، هر کشوری که بیش از 40 درصد منابع آب تجدید شونده را استفاده کند، وارد بحران آب می‌شود؛ در حالی که در ایران حدود 72 درصد از منابع آب تجدید شونده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

50 درصد كشور، درگير تنش آبي شديد

بيش از 50 درصد مساحت و 37 میلیون نفر از جمعیت کشور در معرض تنش آبی قرار دارند. به‌گزارش ناسا، ايران سه دهه خشكسالي شديد را پيش‌روي دارد. براساس آمار سازمان محيط زيست، سالانه بيش از 90 درصد از منابع آبي كشور مصرف مي‌شود كه از اين ميزان تنها 40 درصد جايگزين مي‌شود.

داستان پرغصه آب در ايران زمين، به چندين دهه قبل باز مي‌گردد. از 6 دهه پیش تاكنون مدیریت آب کشور بر پایه یک الگوی ناسازگار با بوم‌شناختي كشور بنا شده است که ساخت و ساز بتنی و سدسازی را تنها شیوه مدیریت آب مي‌داند؛ سدسازی تقلیدی كه سبب خشک شدن رودها و سفره‌های زیرزمینی شده است.

امروزه تقریبا همه رودخانه‌های كشور خاموش شده‌اند،همه تالاب‌ها و دریاچه‌های مهم کشورخشکیده‌اند و هم‌اكنون درست در بطن فاجعه قرار داریم.  جوامع بومی مولد با مشقت و  مصايب فراوان، دست به گریبان هستند و بخش بزرگی از کشاورزان ارزشمند و مولدان خوراک و تامین‌کنندگان امنیت خوراک،آواره و بیکار شده‌اند. سفره‌های زیرزمینی افت شدید داشته‌اند، گاه تا بیست متر و بیشتر که تقریبا در بسیاری از نقاط به فرونشست زمین انجامیده و بنابراین دیگر قابل جبران نیست یا جبران آن بسیار دشوار خواهد بود.

سدسازي، عامل ناامني

حتی اگر خسارت‌های جبران‌ناپذیر سدسازی به توان اکولوژیک کشور را در نظر نگیریم و حتی اگر به فجایع محیط زیستی ناشی از اجرای طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای توجهی نکنیم، نمی‌توانیم جراحتی را که غلبه تفکر سازه‌ای در مدیریت آب کشور بر رابطه‌ بین اقوام ایرانی نهاده، فراموش کنیم. خسارتي بزرگ كه تهدید كننده امنیت ملی و همبستگی ایرانیان ناشی از اجرای این طرح‌های آزمندانه و نامتناسب با توان بوم‌شناختی فلات ایران است.

13 استان كشور، درگير خشكسالي شديد

براساس آمار وزارت نيرو، شاخص پایش منابع آب کشور در نیمه نخست سال آبی نشان دهنده آن است كه ۱۳ استان کشور در دسته مناطق دارای «تنش آبی شدید» قرار دارند که این استان‌‌ها شامل اصفهان، ایلام، تهران، البرز، خوزستان، زنجان، قم، کرمانشاه، گلستان، لرستان، مرکزی و همدان هستند. همچنين هفت استان کشور نيز با کمبود آبی مواجه هستند. بر طبق این گزارش، هیچ استانی از نظر شاخص پایش منابع آب در سال آبی ۹۴-۹۳ در دسته‌‌های مرطوب، نرمال و یا حتی قابل تحمل قرار ندارند. طبق نقشه طبقه‌‌بندی استان‌‌های کشور براساس شاخص پایش منابع آب، نیمه جنوبی و جنوب‌ شرقی کشور در دسته مناطق درگیر با کمبود آب قرار دارند.

طبق گزارش ناسا، ایران در رتبه چهارم ليست كشورهايي است كه در 30 ساله پیش روی، در معرض خشکسالی قرار می‌گیرند.

در شرایط کنونی، 37 میلیون نفر از جمعیت کشور در معرض تنش آبی قرار دارند که این میزان 50 درصد جمعیت کشور را شامل می​شود.

بارندگي‌هاي اخير، دردي از خشكسالي درمان نكرد

به‌گفته قايم مقام وزیر نیرو، درحال حاضر 12کلانشهر کشور با کمبود 125 میلیون متر مکعب آب روبه‌رو هستند. در حال حاضر سه سد واقع در استان‌های اصفهان، فارس و خراسان رضوی، وضعیت بحرانی دارند؛ به گونه‌اي که در سال آبی جاری، ورودی آب سد زاینده رود در استان اصفهان با کاهش 50 درصدی و سدهای درودزن در فارس و سد دوستی در خراسان رضوی با کاهش 25 درصدی روبه‌رو است.برخي براين باورند كه بارندگي‌هاي اخير و افزايش نزولات جوي، تاثير بسياري بر بحران آبي كشور گذاشته است؛ به‌گونه‌اي كه برخي اعلام مي‌كنند ايران ديگر در بحران خشكسالي قرار ندارد اما صرف اینکه در برخی مناطق منابع آبی مناسبی در دسترس است، نمی‌توان گفت که بحران 15 ساله آب در ایران رو به کاهش است؛ چراکه به همان تناسب و یا شاید بیشتر، در مناطق دیگر شاهد فقر آبی هستیم.

بر اساس لیست منتشر شده بخش‌هایی از استان‌های اردبیل، اصفهان، البرز، ایلام، بوشهر، تهران، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، خوزستان، فارس، قزوین، قم، کرمانشاه، لرستان، مرکزی، همدان و یزد، دچار خشکسالی شدید تا خیلی شدید هستند.

پهناهاي آبي خوزستان به يك سوم رسيد

براساس آمار منتشر شده دولت، پهناهاي آبي خوزستان به يك سوم رسيده است؛ درحال حاضر كانون توليد گرد و غبار، تنها تالاب‌هاي خشك‌شده نيستند و در حدود دو ميليون هكتار از اراضي كشاورزي كه به‌دليل كاهش منابع آبي باير شده‌اند، تبديل به كانون توليد گرد و غبار شده‌اند. از سوي ديگر، وزارت نيرو در اقدامي جالب احداث 16 سد روي كارون بزرگ را در دست مطالعه و اجرا دارد، اين درحالي است كه پنج سد موجود روي كارون درحال حاضر خالي هستند.

تبخير آب به‌اندازه سدكرج

به‌گفته كارشناسان، احداث سد روي سرشاخه‌هاي اصلي كارون در استان‌هايي مانند چهارمحال و بختياري، تير خلاصي بر كارون بزرگ است.از يك سو، بارگذاري‌هاي غلط در فلات مركزي، چه به‌بهانه صنعت و يا كشاورزي و از‌ سوي ديگر احداث چندين سد بر روي كارون، تيشه به ريشه منابع آبي ايران زده است. در حال حاضر پنج سد غرق‌آبي كه ظرفيت ذخيره 14 ميليارد متر مكعب آب را دارد، بر روي كارون احداث شده است درحالي كه كل آورده كارون بزرگ در شرايط نرمال 14 ميليارد متر مكعب بوده و در شرايط فعلي به 9 ميليارد رسيده است. اين سدها 500 ميليون متر مكعب در سال تبخير آب دارند يعني به اندازه سد كرج تبخير آب داريم. اگر تغييري در رويه دولت در مديريت منابع آبي كشور رخ ندهد، پيش‌بيني بسياري از سازمان‌هاي جهاني به‌وقوع خواهد پيوست و كمتر از سه دهه، ايران با جنگ آب يا مهاجرت‌هاي زيست‌محيطي مواجه مي‌شود.