اعتراض در ترکیه، اسلام و ناسیونالیسم ترک- محسن ابراهیمی

روز شنبه، ۹ فروردین، شهر استانبول بار دیگر صحنه تظاهرات صدها هزار نفره علیه حزب اسلامی حاکم و رهبر خودکامه آن اردوغان بود.

سالها پیش بعد از این که حزب اسلامی رفاه به رهبری نجم الدین اربکان غیر قانونی اعلام شد، حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوغان که در نتیجه یک بازبینی تاکتیکی و پراگماتیستی تشکیل شده بود در متن شرایط اقتصادی فلاکت بار به قدرت رسید. نقش این حزب بازسازی ساختار سیاسی ترکیه در جهت مقابله با بحرانهای سیاسی گریبانگیر طبقه حاکم ترکیه بود. انتظار حزب عدالت و توسعه این بود که الگوی حکومت اسلامیشان توسط طبقات حاکم بحران زده در منطقه سرمشق قرار گیرد. اخوان المسلمین مصر و النهضه تونس به الگوی ترکیه به مثابه تجربه موفق از حاکمیت اسلامی نگاه میکردند. حتی جناح اصلاح طلب حکومت اسلامی در ایران هم به الگوی اردوغان به مثابه راهی برای نجات حکومت اسلامی از بحران نگاه میکرد.

قبلا در جریان سرکوب خشونت بار خیزش گزی پارک، بازداشت هزاران نفر، کنترل کامل سیستم قضایی و رسانه ها و حمایت علنی از داعش و باندهای اسلامی در سوریه چهره واقعی اسلام “میانه رو” اردوغان برملا شده بود. اما چالش سیاسی اخیر با حضور احزاب و نیروهای سکولار و چپ و نسل جوان با شعارها علیه دیکتاتوری و فقر و دخالت اسلام در زندگی مردم، تا همینجا ضربات سنگینتری به موقعیت الگوی اسلام به اصطلاح میانه رو در قدرت وارد کرده است و به این اعتبار برای مردم ایران که عزم جزم دارند حکومت اسلامی را ساقط کنند بسیار شعف انگیز است.

در سیاستهای اردوغان ایدئولوژی پان ترکیسم هم جایگاه مهمی دارد. ده سال پیش مردم ترکیه شاهد مراسمی در کاخ ریاست جمهوری بودند که در آن شانزده سرباز در لباس سپاهیان شانزده دولت ترک از جمله غزنویان، سلجوقیان، گورکانیان و اویغورهای چین لحظات مضحکی از رویای احیای امپراطوری ترک عثمانی را به نمایش میگذاشت. ناسیونال فاشیستهای ترک در ایران که در آرزوی تحقق چنین رویایی، برای جنایات اردوغان علیه کردها در کانتونهای شمال سوریه دست میزدند، با به خطر افتادن موقعیت سیاسی اردوغان، یک منبع اتکاء حکومتی را از دست خواهند داد. موقعیت بشدت متزلزل اردوغان آن هم در فضای همبستگی مردم ایران علیه حکومت اسلامی، فرقه های پان ترکیست در ایران را نگران از دست دادن پدر خوانده پان ترکیست کرده است.

محسن ابراهیمی

ژورنال شماره 1000

30 مارس 2025 – 10 فروردین 1404