روزنه rowzane خبری – تحلیلی
شرکت‌کنندگان در کنفرانس اقلیمی جهانی در برزیل، بر سر بیانیه پایانی توافق کردند. به اذعان دبیرکل سازمان ملل، احتمالا بسیاری از نتایج کنفرانس “سرخورده” باشند. آلمان راضی نیست. کشورهای نفت‌خیز روند پیشرفت را مسدود کرده‌اند.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، از توافق شرکت‌کنندگان در کنفرانس اقلیمی جهانی (کاپ۳۰) بر سر اجماعی کلی خبر داد و گفت در زمانه‌ای با شکاف‌های ژئوپولیتیک «رسیدن به اجماع دشوارتر از همیشه است».
گوترش در عین حال خاطرنشان کرد که این کنفرانس به همه آنچه لازم بوده، دست نیافته است: «شکاف میان جایگاه کنونی و آنچه علم طلب می‌کند، همچنان به طرز خطرناکی بزرگ است.» او افزود که بسیاری، از جمله بومیان و جوانان، احتمالاً از این نتایج سرخورده شده باشند.
نارضایتی آلمان
ووپکه هوکسترا، کمیسر امور اقلیمی اتحادیه اروپا، گفت که متن به‌روزشده گامی در مسیر درست است، هرچند کشورهای عضو اتحادیه اروپا انتظار بیشتری داشته‌اند.
کارستن اشنایدر، وزیر محیط زیست آلمان، نیز گفت که “اندکی سرخورده” شده است. به گفته این سیاستمدار سوسیال دموکرات، کنفرانس اقلیمی با حضور بسیار پرقدرت صنایع نفت و گاز روبه‌رو بوده و کشورهایی که درآمدشان از نفت و گاز تأمین می‌شود، با استفاده از اکثریت آرا مانع از هرگونه پیشرفتی در این حوزه شده‌اند.
سازمان‌های محیط زیستی و پژوهشگران اقلیم نیز این تصمیمات را ناکافی دانستند. مارتین کایزر، از سازمان غیردولتی “صلح سبز” آلمان، نتایج کنفرانس را “شکست” توصیف کرد. اوتمار ادن‌هوفر، مدیر مؤسسه پوتسدام برای پژوهش تأثیرات اقلیمی، گفت: «کشورها زیر بار تعهدات بسیار اندکی می‌روند و حتی همین تعهدات اندک نیز اجرا نمی‌شود.»
کشورهای شرکت‌کننده در “کاپ۳۰” در بیانیه پایانی خود بر ابتکارهای داوطلبانه جهت اقدام بیشتر در زمینه حفاظت اقلیمی و همچنین کمک مالی بیشتر به کشورهای فقیرتر، در راستای افزایش توان آنها برای مقابله با پیامدهای تغییرات اقلیمی، توافق کردند. اما توافق بر سر برنامه‌ای الزام‌آور برای حذف تدریجی زغال‌سنگ، نفت و گاز ناکام ماند.
کمک مالی برای سازگاری با تغییرات اقلیمی
شرکت‌کنندگان در کنفرانس بلم برزیل بر سر افزایش چشمگیر کمک‌های اقلیمی کشورهای ثروتمند به کشورهای فقیرتر در راستای سازگاری با پیامدهای گرمایش زمین توافق کردند. در این مصوبه خواسته شده است که در این خصوص، تعهدات سال ۲۰۱۹ تا سال ۲۰۳۵ سه برابر شود.
کشورهای صنعتی در سال ۲۰۱۹ وعده داده بودند که این کمک‌ها را به ۴۰ میلیارد دلار افزایش دهند. اما از آنجا که این وعده امسال احتمالاً محقق نخواهد شد، سازمان‌های توسعه‌ای هشدار می‌دهند که در نهایت مبلغ مورد انتظار، یعنی سالانه ۱۲۰ میلیارد دلار، تأمین نخواهد شد.
سازمان “نان برای جهان” دولت آلمان را نیز مورد انتقاد قرار داده و اعلام کرده که این کشور هم در کُند کردن این روند نقش‌آفرین بوده است.
اختصاص پول برای جنگل‌های بارانی
برزیل صندوقی جدید برای حفاظت از جنگل‌های بارانی راه‌اندازی کرده است. هدف ساز و کار موسوم به “تسهیلات جنگل‌های بارانی برای همیشه” حفظ بیش از یک میلیارد هکتار جنگل بارانی در بیش از ۷۰ کشور جهان است.
نروژ متعهد شده است که طی ده سال آینده سه میلیارد دلار کمک کند. برزیل و اندونزی نیز هر کدام یک میلیارد دلار کمک می‌کنند و انتظار می‌رود یک میلیارد نیز توسط آلمان در همین مدت تأمین شود.
این صندوق قرار است علاوه بر منابع عمومی و خیریه، سرمایه‌هایی را نیز از بخش خصوصی جذب کند و مجموع سرمایه را در بازارهای مالی به کار گیرد. بخشی از سود حاصل از این امر، برای پاداش دادن به کشورهایی استفاده خواهد شد که جنگل‌های بارانی خود را حفظ می‌کنند.
مبلغ پیشنهادی برای هر هکتار جنگل بارانی حفظ‌شده، سالانه چهار دلار است. در مقابل، برای هر هکتار جنگل تخریب‌شده جریمه‌هایی وضع خواهد شد.
با این حال، کنفرانس هیچ برنامه مشخصی را برای مهار تخریب جنگل‌ها تصویب نکرده و تنها قطعنامه قبلی، مبنی بر توقف جنگل‌زدایی تا سال ۲۰۳۰، تکرار شده است.
اقدامات تجاری
در موضوع اقدامات تجاری، قرار است برای نخستین‌بار گفت‌وگویی با مشارکت سازمان‌هایی مانند سازمان تجارت جهانی آغاز شود. این تصمیم از انتقادهای کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای نوظهور ناشی شده است.
آنها معتقدند برخی اقدامات تجاری مرتبط با سیاست‌های اقلیمی اتحادیه اروپا، از جمله مکانیسم تنظیم مرزی کربن (CBAM)، تأثیری نامتناسب و منفی بر اقتصادشان دارد. این ساز و کار در واقع نوعی عوارض دی‌اکسید کربنی بر کالاهایی است که با شیوه‌هایی آلاینده و ناسازگار با آب و هوا تولید می‌شوند.
به همین دلیل، در سند نهایی کنفرانس اقلیمی جهانی بر سر یک گفت‌وگوی سه‌ساله برای پیگیری و رسیدگی به این مسائل توافق شد.
بدون نقشه‌راه گذار از سوخت‌های فسیلی
جامعه بین‌المللی هنوز از دستیابی به هدف توافق پاریس برای محدود نگه‌داشتن گرمایش زمین به حداکثر ۱.۵ درجه نسبت به دوران پیشاصنعتی، فاصله زیادی دارد.
اکنون جامعه علمی بر این باور است که این هدف، دست‌کم به طور موقت و حداکثر تا آغاز دهه ۲۰۳۰، از بین خواهد رفت. پیامدهای چنین وضعیتی افزایش شمار و شدت طوفان‌ها، آتش‌سوزی جنگل‌ها، خشکسالی و سیل‌های مکرر و شدید خواهد بود.
اقدامات لازم برای رعایت هدف ۱.۵ درجه‌ای گرمایش زمین، در اصل در دستور کار این دور از مذاکرات کنفرانس اقلیمی قرار نداشت، اما با این حال یکی از محورهای اصلی گفت‌وگوها بود. لولا دا سیلوا، رئیس جمهوری برزیل، اندک‌زمانی پیش از آغاز کنفرانس، به شکل غیرمنتظره‌ای طرحی را برای یک نقشه‌راه جهانی خروج از سوخت‌های فسیلی پیشنهاد کرده بود.
بیش از ۸۰ کشور، از جمله آلمان و شرکای اروپایی آن، از این طرح حمایت کردند. اما کشورهای نفت‌خیزی مانند عربستان سعودی و روسیه در برابر آن ایستادند. چین و هند نیز تمایلی به پیوستن به آن نشان ندادند.
از این رو، موضوع در سند نهایی هشت صفحه‌ای کنفرانس تنها به شکلی غیرمستقیم مطرح شده است؛ آن هم با اشاره به تصمیم اجلاس اقلیمی دو سال پیش در دبی؛ همان جایی که شرکت‌کنندگان بر لزوم فاصله گرفتن از سوخت‌های فسیلی توافق کردند، بی‌آنکه زمان‌بندی یا شیوه اجرای آن را مشخص کنند.دویچه وله
