جمهوری اسلامی و بازگشت دوباره ترامپ

محمد شکوهی

دو هفته بعد از انتخاب ترامپ، مباحث و اختلافات باندهای حکومتی در باره نحوه و چندوچون موضع‌گیری حکومت در این مورد در سطوح بالا داغ شده است. دار و دسته‌های دوروبر دولت و پزشکیان ضمن تکرار برخی ادعاهای همیشگی که گویا برای حکومت فرق نمی‌کند چه کسی رئیس‌جمهور آمریکا بشود، آن را فرصتی برای آغاز مذاکره با دولت آتی آمریکا دانسته و توصیه‌هایی برای در چشم‌انداز بودن مذاکرات با ترامپ کرده‌اند. مواضع دولتی‌ها و اصلاح‌طلبان، کیهانی‌ها و نظریه‌پردازان دوروبر بیت رهبری را آشفته کرده و اینها شروع به افشاگری در باره عوامل و طرف‌داران مذاکره با آمریکا در داخل حکومت و دولت کرده و آن را خیانت اعلام کرده‌اند. در همین حال برخی دیگر از باندهای اصول‌گرای حکومتی و مجلسی، تفاوت‌هایی بین ترامپ ۲۰۱۶ با ترامپ ۲۰۲۴ قائل شده و توصیه کرده‌اند نظام؛ که منظور خامنه‌ای است در این مورد رسماً موضع‌گیری کرده و تکلیف اینها را روشن نماید! مرور برخی موضع‌گیری‌های دولتی و چهره‌های شاخص حکومت در این مورد:

*پزشکیان در دیدار با سفرای رژیم در این مورد گفته: با دوستان مروت و با دشمنان مدارا داشته باشیم. به نظرم حتی دررابطه‌با آمریکا نیز ما چه بخواهیم و چه نخواهیم بالاخره در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی با این کشور مواجهه خواهیم داشت و بهتر است این عرصه را خودمان مدیریت کنیم.

*عراقچی گفته: بعضاً اختلافاتی که با آمریکا داریم بسیار اصولی و مبنایی است و ممکن است حل‌شدنی نباشند ولی باید مدیریت کنیم تا هزینه‌ها و تنش‌ها کاهش یابد.

* اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه حکومت گفته است: انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری جدید آمریکا، فرصتی برای بازبینی و بازنگری در رویکردهای ناصواب گذشته از سوی ایالات متحده است.

* حق‌شناس عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی گفته: ترامپ رسماً اعلام کرده آغازگر و ادامه‌دهنده هیچ جنگی نخواهد بود. این مواضع و اظهارات نباید از دید تحلیلگران و سیاست‌گذاران ایرانی دور بماند این انتخاب می‌تواند فضای متفاوتی را برای تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری در جمهوری اسلامی فراهم سازد. در واقع ترامپ امروز ترامپ مدل ۲۰۱۶ نیست.

*عیسی کلانتری: صدام بسیاری از فرزندان و سرداران ما را به شهادت رساند ولی با او مذاکره کردیم؛ با آمریکا هم می‌شود مذاکره کرد!

* واعظی رئیس سابق دفتر روحانی: ترامپ با دور اولش فرق می‌کند! تحول جدید نیاز به «پارادایم شیفت» دوسویه بر اساس احترام متقابل با در نظرگیری منافع و امنیت ملی کشورمان دارد.

* کیهان: دستگاه قضایی با اصلاح‌طلبان خواهان مذاکره برخورد کند . «خودباختگی» با تابلوی فریبنده «ترک مخاصمه» تجویز خطرناک مدعیان اصلاحات به دولت است.

* ایلان ماسک با سعید ایروانی، سفیر رژیم در سازمان ملل دیدار کرد!

*در کنار این اخبار و گزارشات دولتی‌ها، اما خامنه‌ای تا آخر این هفته موضع‌گیری درمورد انتخاب مجدد ترامپ نکرده است.

*در میانه این خبرها گروسی رئیس آژانس اتمی این هفته به ایران رفت و از تأسیسات هسته‌ای حکومت بازدید کرد و پزشکیان هم گفت آماده رفع شبهات و موانع هستیم.

* در تازه‌ترین خبر پیرامون حملات اسرائیل به لبنان؛ رسانه‌های حکومت روز شنبه ۲۶ آبان به نقل از علی لاریجانی مشاور خامنه‌ای نوشتند که وی حامل پیام خامنه‌ای به سران “محور مقاومت” در مورد طرح آمریکا برای آتش‌بس بوده و اعلام کرده که طرح آمریکا نکات مثبت دارد!

آنچه مسلم است بعد از پیروزی ترامپ جمهوری اسلامی از موضع بسیار ضعیف و شکننده داخلی و خارجی در برابر یک انتخاب مهم و سرنوشت‌ساز و به همان اندازه خطرناک برای حکومت قرار گرفته است. یک سال از جنگ غزه می‌گذرد، به اسرائیل حمله کرده، اسرائیل به ایران حمله کرده، حزب‌الله و حماس تقریباً در حال نابودی هستند، در سوریه و یمن و لبنان نیروهای نیابتی‌اش مدام عقب می‌نشینند، تهدید به حمله اسرائیل علیه رژیم در صورت حملات موشکی مجدد حکومت به اسرائیل ادامه دارد و رژیم حسابی ترسیده است.

در صفوف حکومت و بر اساس اخباری که بالاتر به آنها اشاره شد، بخش‌هایی از حکومت و مشخصاً دولت پزشکیان صحبت از تلاش برای رفع تحریم‌ها و مذاکرات هسته‌ای و تلاش برای برقراری آتش‌بس در غزه به میان آورده‌اند. همه این اعلام مواضع قطعاً بدون مشورت با خامنه‌ای و بیت رهبری و بدون اجازه صورت نگرفته است. یا مورد دیدار سفیر رژیم در سازمان ملل با ایلان ماسک مشاور ترامپ و گفتگوهای گروسی با مقامات حکومت و… همه‌وهمه نشان می‌دهند که دستگاه‌های اجرایی رژیم متوجه اوضاع وخیم رژیم و ترس و وحشت از حملات مجدد اسرائیل و سرنوشت نامعلوم کل نظام شده، و از همه مهم‌تر وضعیت بسیار شکننده و درهم‌ریخته رژیم در برابر مردم، کل نظام را با یک بی‌افقی کامل و نگرانی از سرنوشتش روبرو کرده است.

در یک چنین اوضاعی و با انتخاب مجدد ترامپ بخش‌هایی از حکومت این وضعیت رژیم را دیده و جرئت کرده و صحبت از آغاز مذاکرات و پیگیری “منافع ملی” ازطریق مذاکره با دولت آتی آمریکا می‌کنند. در این میان اما موافقان مذاکره و ایجاد گشایش در روابط ایران آمریکا به سخنان ترامپ در مورد جمهوری اسلامی ارجاع داده و این سخنان وی را نشانه مثبت برای آغاز گفتگوها حول مشکلات دو طرف می‌دانند.

اما ترامپ در مورد جمهوری اسلامی و سیاست‌هایش در منطقه چه گفته است؟ ترامپ حدود یک هفته پیش گفت که خواهان تغییر رژیم ایران نیست. قصد دارد ضمن حمایت از اسرائیل به جنگ غزه پایان بدهد. جمهوری اسلامی نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد.

اینکه جمهوری اسلامی و شخص خامنه‌ای با وضعیتی که کل نظام در آن گرفتار شده وارد گفتگوها با دولت ترامپ در مقابل گرفتن امتیازاتی ناچار به عقب‌نشینی‌هایی در سیاست‌های منطقه‌ای‌اش در مورد جنگ در غزه و مورد اسرائیل بشود محتمل است.

اما روندها و سناریوهای آتی چه می‌تواند باشد و دولت ترامپ مشخصاً در مورد جمهوری اسلامی چه سیاستی را در پیش خواهد گرفت؟ سناریوی های محتمل:

فشار حداکثری به جمهوری اسلامی برای تحمیل عقب‌نشینی‌هایی به حکومت از جمله جلوگیری از دسترسی رژیم به سلاح هسته‌ای!

موضوع جنگ غزه و حمایت رژیم از تروریسم اسلامی و نیروهای نیابتی‌اش در جنگ علیه اسرائیل. در این مورد حمایت از اسرائیل و اعمال فشار به رژیم حتی حمایت از حملات محدود اسرائیل به ایران و از این طریق فشار بر رژیم برای پایان‌دادن به جنگ و زمینه‌سازی برای آتش‌بس موردنظر دولت ترامپ.

تقویت اتحادهای منطقه‌ای کشورهای همراه آمریکا و اعمال فشار از این طریق به رژیم برای انزوای هر چه بیشتر در منطقه.

در عرصه اقتصادی اعمال تحریم‌های اقتصادی بازهم بیشتر، از جمله در مورد فروش نفت و جلوگیری از نقل‌وانتقال درآمدهای نفتی که بعضاً ازطریق کشورهای منطقه و لابی‌های رژیم صورت می‌گیرد و از این طریق زمین‌گیر کردن اقتصاد ورشکسته رژیم.

با آغاز به کار دولت ترامپ جمهوری اسلامی با مخاطرات و بحران‌های جدی‌تر روبرو خواهد شد و ناچار است تصمیمات مهمی برای روبروشدن با اوضاع دوره ترامپ بگیرد. باوجود شدت‌گیری اختلافات و جنگ و دعواهای حکومتی حول‌وحوش مذاکره با دولت ترامپ یا ادامه سیاست‌های تاکنونی، باید تصمیم بگیرند که چه می‌خواهند بکنند. آیا همان سیاست‌های تاکنونی‌شان در مقابل آمریکا را ادامه خواهند داد یا اینکه باید تغییراتی از موضع ضعف و شکست سیاست‌های منطقه‌ای‌شان در مقابل آمریکای دوره ترامپ و مسائل حاد و مطرح امروز منطقه، از جنگ در غره و حمایت از تروریسم و نابودی اسرائیل گرفته تا جنگ‌های نیابتی‌شان در سوریه، لبنان؛ یمن، عراق بگیرند تا این دوره پرتلاطم جدید را اگر بشود با کمترین خطر از سرشان رد بکنند.

تا آنجایی که به موضوع جنگ غزه و حملات اسرائیل به دار و دسته‌های تروریست نیابتی رژیم در لبنان برمی‌گردد؛ علی لاریجانی مشاور خامنه‌ای اولین سیگنال مثبت پیرامون موافقت خامنه‌ای با آتش‌بس پیشنهادی آمریکا را در رسانه‌های حکومتی اعلام کرد. آغاز به کار دولت ترامپ در کنار سخت‌گیری‌های احتمالی در مورد رژیم، درعین‌حال بنا بر ارزیابی دولت پزشکیان می‌تواند آغاز دوره جدیدی برای حکومت باشد. دوره‌ای که نظام به گفته خیلی‌هایشان باید انتخاب جدیدی که برای نظام حیاتی و مهم است انجام دهد. طبعاً خامنه‌ای و اصول‌گرایان و مجلس هم در این روند و با تلاش بیت رهبری “اقناع” خواهند شد که در این وضعیتی که حکومت در آن گرفتار و زمین‌گیر شده، در داخل مردم مترصد فرصت برای به زیر کشیدنشان هستند، حزب‌الله و حماس نیروهای تروریست نیابتی‌اش در اثر حملات اسرائیل در ماه‌های اخیر در حال نابودی هستند، شیرازه اقتصادی‌اش دارد از هم می‌پاشد، خطر تهدیدات حملات اسرائیل که نتیجه‌اش برای نظام ویرانگر و جبران‌ناپذیر خواهد بود، امید به مذاکره با دولت آتی ترامپ با هدف کاهش لطمات و ضربات کشنده بر حکومت، یک آپشن و شانس برای کل نظام است. اینکه حکومت تا کجا عقب‌نشینی خواهد کرد، و دولت ترامپ تا چه حد حاضر به واردکردن فشارهای بیشتر به جمهوری اسلامی خواهد بود، بسته به نوع و درجه عقب‌نشینی رژیم در برابر خواست‌های آمریکای ترامپ دارد.

اما صرف نظر از اینکه مذاکرات با ترامپ آغاز خواهد شد یا نه و اینکه آیا نتایجی برای دو طرف خواهد داشت، مردم ایران در برابر این تغییر و تحولات بی‌تفاوت نبوده و نخواهند بود. حکومت در بحرانی‌ترین و شکننده‌ترین دوره حیاتش قرار دارد. دخالت مردم در این وضعیت و سربلند کردن جنبش اعتراضی و انقلابی در این اوضاع حساس و تاریخی برای سرنگونی جمهوری اسلامی، تنها راه پایان‌دادن به جنگ و تروریسم اسلامی است.

۱۶ نوامبر ۲۰۲۴