جهان صنعت:آمارهای دولتی از حوادث کارگری با واقعیت‌های میدانی تناقض دارد

روزنامه جهان صنعت:چرخش نزولی آمار رسمی از حوادث کارگری بعد از فاجعه پلاسکو؛ تناقض با واقعیت‌های میدانی

حوادث ناشی از کار در کارگاه‌های تولیدی و صنعتی آمار پایینی ندارد. اگرچه آمارهای دولتیان اصرار بر کاهش نرخ این حوادث دارد اما نمی‌توان با آمارهای دولتی خیلی خوشبین به نزول حوادث کاری بود. تنها در سال گذشته بنا بر همین آمارهای دولتی 14 هزار و 727 حادثه ناشی از کار اتفاق افتاده است.
معاون وزیر کار با ارائه امارحوادث ناشی از کار از نزول این حوادث خبر می‌دهد. به گفته وی آمار این حوادث از 5/5 نفر به 5/4 نفر طی سه سال رسیده است. هفده تن از آموزش دو میلیون ساعت نفر برای پیش‌بینی مخاطرات در کارگاه‌های تولیدی و صنعتی سخن گفته است.
این در حالی است که محمد حسن‌زدا، معاون فنی و درآمد سازمان تامین اجتماعی در اردیبهشت امسال توضیح داده بود که 14هزار حادثه کاری درسال 94 رخ داده است.
سالانه 30 هزار میلیارد تومان صرف هزینه حوادث ناشی از کار می‌شود
سالانه 30 هزار میلیارد تومان صرف هزینه حوادث ناشی از کار می‌شود. اینها آمار قابل تاملی است که حسن هفده‌تن، معاون روابط کار وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی پیش از بروز حادثه پلاسکو اعلام کرده بود.
پیشتر نیز وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرده بود که سالانه حدود 1400 نفر در کشور بر اثر حوادث فیزیکی ناشی از کار، از دنیا می‌روند و حدود شش برابر این رقم نیز بر اثر مرگ‌های ناشی از بیماری‌های شغلی فوت می‌کنند یعنی علاوه بر آنکه حوادث غیرمترقبه، نیروهای کار ایرانی را تهدید می‌کند، ابتلا به بیماری‌های شغلی هم سالانه بسیاری از نیروهای کار را خانه‌نشین می‌کند.
کاهش آمار حوادث ناشی از کار بعد از وقوع حادثه پلاسکو
حال چگونه است که پس از بروز حادثه پلاسکو آمارهای حادثه‌ای حین کار نزول چشمگیری پیدا می‌کند. سیدحسن هفده‌تن درباره اینکه بعد از تجربه تلخ حادثه پلاسکو کارگاه‌های غیرایمن شناسایی شدند یا خیر، گفت: وزارت کار از نظر اصول ایمنی کار به صورت مدام کارگاه‌های تولید و صنعتی را مورد بازرسی قرار می‌دهد و نظارت عالیه بر بازرسی کار این کارگاه‌ها وجود دارد.
وی افزود: از ابتدای دولت، مدلی از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در بحث ایمن‌سازی محیط واحدهای تولیدی و صنعتی بر مبنای پیش‌بینی و پیشگیری از حوادث ناشی از کار تهیه شد تا این حوادث کاهش یابد.
معاون روابط کار وزیر کار با اشاره به اینکه استراتژی ما در ایمن‌سازی محیط‌های کار، استفاده از ظرفیت خود کارفرمایان است، گفت: در همین راستا نیروی کار تخصصی از بین خود کارفرمایان در واحدهای تولیدی به عنوان افسر ایمنی در کارگاه مستقر می‌شوند.
هفده‌ تن به مهر گفت: این افراد در هر کارگاه مسوول پیش‌بینی مخاطرات هستند که در صورت پیش‌بینی هرگونه خطر ایمنی در کارگاه، بلافاصله موضوع را به مسوولان ذی‌ربط خود اطلاع خواهند داد.
وی درباره آمار حوادث ناشی از کار گفت: نرخ حواث منجر به فوت در محیط کار قبل از سال ۹۲ روزانه 5/5 نفر بود که در حال حاضر این نرخ به 5/4 نفر در روز کاهش یافته است.
رابطه مستقیم بین ایمنی محیط کار و بهره‌وری بالاتر در دنیا
بهره‌وری بالاتر در محیط کار، فقط به کار زیادتر و عرق‌ ریختن بیشتر ارتباط ندارد، بلکه تجربه جهانی نشان داده که بین ایمنی محیط کار و بهره‌وری بالاتر، رابطه مستقیم وجود دارد اما این تجربه موفق جهانی در کشور ما خریدار چندانی ندارد، تا آنجا که به گفته معاون فنی و درآمد سازمان تامین اجتماعی، در طول سال گذشته 14 هزار و 727 حادثه ناشی از کار اتفاق افتاده است.
در خیلی از کارگاه‌های کوچک و حتی بزرگ، ساده‌ترین مسایل ایمنی محیط کار هم رعایت نمی‌شود و رعایت ایمنی در محیط کار را نوعی اتلاف وقت و حتی احتیاط و وسواس بی‌مورد می‌دانند، در حالی که همین احتیاط‌های به‌ظاهر بی‌مورد، می‌تواند بهره‌وری در محیط کار را دگرگون کند.بیماری‌های شغلی، مثل بیماری‌های اسکلتی، هوای آلوده و رعایت نشدن بهداشت محیط کار و همچنین بروز حوادث شغلی به ترتیب از جمله مهم‌ترین مخاطرات شغلی در محیط کار است .از سوی دیگر پزشکی قانونی هم بارها اعلام کرده بیشترین حوادث ناشی از کار در صنعت ساختمان رخ می‌دهد.
یکی از تبعات سوء رشد تکنولوژی در جوامع بشری بروز حوادث گوناگون منجمله حوادث ناشی از کار و بیماری‌های شغلی می‌باشد که هر ساله تعداد بیشماری از انسان‌ها را در واحدهای صنعتی، تولیدی، دچار مصائب و رنج‌های فراوانی می‌سازد که موضوع حوادث و بیماری‌های ناشی از کار در کنگره از جمله مباحث مطرح بوده که در این خصوص مقالات متعددی ارائه گردیده است که نکات مهم و کلیدی آن به شرح ذیل است.
1-‌ هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم حوادث ناشی از کار و بیماری‌های شغلی به صورت وسیعی مورد تحقیق قرار گرفته و در سال‌های اخیر به صورت مکتوب جمع‌آوری شده است که این امر به روشنی ثابت می‌کند که بار اقتصادی ناشی از چنین حوادث و بیماری‌ها، روی افراد، شرکت‌ها‌، خانواده و حتی بر جامعه به‌طور کلی چشمگیر است.
2- حوادث جدی مربوط به بیماری‌های شغلی و حوادث ناشی از کار، طبق برآورد سازمان بین‌المللی کار بالغ بر 34/2 میلیون نفر در سال می‌باشد و همچنین هزینه‌ای بالغ بر 4 درصد تولید ناخالص جهان را شامل می‌شود.3- در اغلب کشورها، حوادث ناشی از کار، مرگ و میر و بیماری‌ها به‌طور کامل گزارش ثبت نمی‌گردند بنابراین ارقام اعلام شده جهانی می‌توانند به صورت برآوردی در نظر گرفته شود و کمتر از مقادیر واقعی فرض شوند.
حوادث ناشی از کار در قوانین ایران
مطابق ماده «۶۰» قانون تامین اجتماعی حوادث ناشی از کار حوادثی است که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می‌افتد. مقصود از حین انجام وظیفه تمام اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه یا موسسات وابسته یا ساختمان‌ها و محوطه آن مشغول کار باشد یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده‌دار انجام ماموریتی باشد اوقات مراجعه به درمانگاه یا بیمارستان یا برای معالجات درمانی و توانبخشی و اوقات رفت و برگشت بیمه شده از منزل به کارگاه جزو اوقات انجام وظیفه محسوب می‌گردد؛ مشروط بر اینکه درزمان عادی رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد حوادثی که برای بیمه شده حین اقدام برای نجات سایر بیمه‌شدگان و مساعدت به آنان اتفاق می‌افتد حادثه ناشی از کار محسوب می‌شود.
بند هشت ماده «2» قانون تامین اجتماعی در تعریف حادثه آورده است: حادثه از لحاظ این قانون اتفاقی است پیش بینی نشده که تحت‌تاثیر عامل یا عوامل خارجی در اثر عمل یا اتفاق ناگهانی رخ می‌دهد و موجب صدماتی بر جسم یا روان بیمه شده می‌گردد.
مسوولیت کارفرما پیش از حادثه
مطابق ماده «91» قانون کار کارفرمایان‌ و مسوولان‌ کلیه‌ واحدهای‌ موضوع‌ ماده‌ «85» این‌ قانون‌ مکلفند براساس‌ مصوبات‌ شورای‌ عالی‌ حفاظت‌ فنی‌ برای‌ تامین‌ حفاظت‌ و سلامت‌ و بهداشت‌ کارگران‌ در محیط‌ کار، وسایل‌ و امکانات‌ لازم‌ را تهیه‌ و در اختیار آنان‌ قرار داده‌ و چگونگی‌ کاربرد وسایل‌ فوق‌الذکر را به‌ آنان‌ بیاموزند و در خصوص‌ رعایت‌ مقررات‌ حفاظتی‌ و بهداشتی‌ نظارت‌ نمایند. افراد مذکور نیز ملزم‌ به‌ استفاده‌ و نگهداری‌ از وسایل‌ حفاظتی‌ و بهداشتی‌ فردی‌ و اجرای‌ دستورالعمل‌های‌ مربوط‌ کارگاه‌ می‌باشند.
براساس آخرین مطالعات و تحقیقات انجام شده توسط سازمان بین‌المللی تامین اجتماعی (ISSA) سرمایه‌‌گذاری در زمینه پیشگیری در زمینه ایمنی و بهداشت کار در بنگاه‌های اقتادی نشان می‌دهد حداقل نرخ منافع حاصل از سرمایه‌گذاری در این زمینه برابر 2/2 واحد به ازای هر واحد سرمایه‌گذاری در سال است. (براساس گزارش سازمان بین‌المللی کار ILO)
مسوولیت کارفرما پس از حادثه
اما مسوولیت کارفرما تنها محدود مسوولیت تهیه، آموزش و نظارت پیش از حادثه نمی‌شود و پس از حادثه نیز به استناد ماده ۶۵ قانون تامین اجتماعی در صورت وقوع حادثه ناشی از کار، کارفرما مکلف است اقدامات اولیه لازم را برای جلوگیری از تشدید وضع حادثه دیده به عمل آورد.
به استناد تبصره ماده ۹۵ قانون کار کارفرما یا مسوولان واحدهای موضوع ماده ۸۵ قانون کار موظفند کلیه حوادث ناشی از کار را در دفتر ویژه‌ای که فرم آن از طریق وزارت کار و امور اجتماعی اعلام می‌گردد ثبت و مراتب را سریعا به صورت کتبی به اطلاع اداره کار و امور اجتماعی محل برسانند همچنین به استناد ماده ۹ آیین‌نامه حفاظتی کارگاه‌های ساختمانی و ماده ۶۵ قانون تامین اجتماعی، کارفرما باید وقوع هرگونه حادثه ناشی از کار را ظرف مدت سه روز اداری به شعبه صندوق تامین اجتماعی محل اطلاع دهد و نسبت به تکمیل و ارائه فرم ویژه حادثه اقدام نماید.
به نظر می‌رسد آمار بالای حوادث ناشی از کار در استان‌های مختلف در کشور با عدم آموزش و نظارت کارگران توسط کارفرما در کارگاه‌های فنی و تخصصی بی ارتباط نیست اما نگرانی اقتصادی کارفرمایان از تحمل هزینه‌های هنگفت برای انجام وظیفه قانونی آموزش و نظارت کارگران با دستگاه‌ها و امکانات، چه از منظر حقوقی و چه از منظر اقتصادی چندان به صرفه نیست چراکه در موارد بسیاری مشاهده می‌شود که مسوولیت حقوقی و خسارات مالی فراوانی به دلیل نبود یا کمبود آموزش و نظارت در محیط کارگاه به کارفرما بار گردیده است.