خودکشی و ریشه‌های آن – میلاد رابعی

مندرج در ژورنال شماره ۸۳۱ (لینک به فایل پی دی اف نشریه ژورنال برای پیاده کردن روی تلفن همراه)

امروز ده سپتامبر روز جهانی پیشگیری از خودکشی است. خودکشی از آن دسته مقولاتی است که علل متعدد و فراوانی را می‌توان برای آن برشمرد. از افسردگی‌های مزمن گرفته تا مشکلات زندگی شخصی و عوامل اجتماعی. با یک نگاه به آمار و علل خودکشی در جهان و خصوصاً در ایران پی می‌بریم که همواره مشکلات اجتماعی نقش پررنگ‌تری نسبت به سایر عوامل در بروز خودکشی‌ها داشته‌اند.

از نظر تاریخی نیز اولین‌بار و به‌صورت جدی در قرن هفدهم این مسئله به دلیل بالارفتن آمار خودکشی میان زنان که ناشی از تبعیضات جنسیتی بود وارد جامعه‌شناسی و فلسفه شد و نظریات امیل دورکیم در این مورد از آن زمان تابه‌حال به‌عنوان مرجعی معتبر مورد استناد است.

در جوامع پیشرفته کنونی مسئله پیشگیری از خودکشی به یکی از وظایف اصلی بخش درمان و دولت تبدیل شده است. به این معنا که حتی در مواردی که علل فردی و مشکلات شخصی خطر خودکشی را بالا می‌برد، خانواده‌ها با آموزش‌هایی که از پیش دیده‌اند در همکاری با مراکز روانی و انجام مجموعه‌ای از اقدامات از بروز آن تا حد زیادی جلوگیری می‌کنند.

در ایران کنونی اما وضع کاملاً به شکل دیگری است. درصد بسیار بالایی از خودکشی‌ها در ایران مستقیماً دلایل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی دارند. پایین آمدن سن خودکشی مدلول همین امر است. تأثیر مناسبات اجتماعی بر خودکشی‌ها در ایران چنان واضح و غیرقابل‌کتمان است که حکومت، حاضر به ارائه هیچ آمار دقیق و انجام بررسی برای روشن‌شدن ابعاد فاجعه نیست. حکومت اسلامی نه‌تنها کوچک‌ترین تلاشی در جهت پیشگیری در این زمینه انجام نمی‌دهد؛ بلکه نفس وجودش، قوانین و مقرراتش و مناسبات اجتماعی و اقتصادی‌اش مهم‌ترین عامل خودکشی شهروندان است.

آمار بالای اعدام‌ها در ایران گویای یک اصل کلی همه‌شمول است و آن “ارزش جان انسان‌ها” نزد حکومت است. وقتی در جامعه‌ای این شاخص حیاتی تا این حد نزول کند، وضعیت بهداشت و درمان و تلاش برای نجات جان آحاد جامعه روشن است. رژیمی که خود بزرگ‌ترین قاتل شهروندانش باشد، خودکشی افراد برایش امری کاملاً علی‌السویه است.

در احکام و ایدئولوژی اسلامی خودکشی اساساً جرم و گناه است و نه یک معضل اجتماعی قابل‌حل. این حکومت قربانیان خودکشی را قاتل، نجس و ناپاک می‌شمارد.

قربانیان خودکشی، قربانیان مستقیم این رژیم و قوانین و مناسبات آن هستند. در این مورد جمهوری اسلامی اصل صورت‌مسئله است که تنها با سرنگونی آن می‌توان به راه‌حل‌های مؤثر اندیشید.