داعش و نیروهای دولتی عراق به نقض قوانین جنگ متهم شدند

عفو بین‌الملل، از سازمان‌های جهانی مدافع حقوق بشر، شبه‌نظامیان گروه دولت اسلامی – داعش – و نیروهای دولتی عراق و متحدان آنان را به نادیده گرفتن قوانین مربوط به حقوق و وضعیت غیرنظامیان در شرایط جنگی متهم کرده است.

در گزارش عفو بین‌الملل که روز سه‌شنبه، ۲۰ تیر (۱۱ ژوئیه) و یک روز بعد از اعلام رسمی شکست داعش در موصل منتشر شده است، آمده که نبرد برای تصرف بخش غربی موصل “به فاجعه‌ای برای غیرنظامیان” تبدیل شد.

این گزارش براساس مصاحبه نمایندگان عفو بین‌ الملل با شماری از غیرنظامیان، پزشکان و روزنامه‌نگاران موصلی و نمایندگان اعزامی سازمان‌ها و گروه‌های امدادرسانی بین‌المللی به این شهر تهیه شده و در آن، عملکرد نظامی نیروهای دو طرف و تاثیر آن بر شرایط غیرنظامیان ساکن موصل مورد ارزیابی قرار گرفته است. محتوای این گزارش در ماه‌های مه و ژوئن سال جاری تهیه شد و عفو بین‌الملل گفته است که نتایج آن را برای وزیران خارجه عراق و آمریکا فرستاد اما پاسخی دریافت نکرد.

عفو بین‌الملل گفته است که داعش در طول جنگ قطعا مرتکب نقض فاحش قوانین بشردوستانه بین‌المللی و جنایات جنگی شده است در حالیکه نیروهای دولتی و حامیان آن از جمله ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا نیز در موارد متعدد قوانین بشردوستانه بین‌المللی را نادیده گرفتند تا جایی که ممکن است اقدامات آنان در مواردی ماهیت جنایت جنگی به خود گرفته باشد.

حق نشر عکسGETTY IMAGES

عفو بین‌الملل گفته است که در طول عملیات، داعش عمدا غیرنظامیان ساکن شهر را در مناطقی که هدف حمله طرف مقابل قرار می‌گرفت مستقر می‌کرد و به این ترتیب، آنان به سپر انسانی در برابر عملیات تهاجمی طرف مقابل تبدیل می‌شدند. این گروه همچنین عمدا مانع از فرار غیرنظامیان از مناطق جنگی می‌شد و کسانی را که در صدد فرار بر می‌آمدند اعدام می‌کرد و اجساد آنان را از درخت یا تیرهای چراغ برق می‌آویخت تا، به قول خود، باعث عبرت دیگران شود.

با پیشروی نیروهای طرف مقابل، غیرنظامیان وادار به عقب‌نشینی به نواحی تحت تسلط داعش می‌شدند و با کاهش وسعت این نواحی، جمعیت غیرنظامی ساکن آنها فشرده‌تر شده و تلفات انسانی ناشی از حملات نیروهای مهاجم به این مناطق افزایش بیشتر می‌شد.

به گفته ساکنان موصل، نفرات داعش با جوش دادن در ورودی خانه‌ها یا کار گذاشتن تله‌های انفجاری در مسیر غیرنظامیان، مانع از خروج آنان از خانه‌هایشان می‌شدند ولی هنگام عقب‌نشینی، آنان را با خود می‌بردند و عمدا در نزدیکی مناطق درگیری مستقر می‌کردند. از اول اکتبر سال گذشته میلادی و شدت گرفتن حملات نیروهای دولتی و حامیان آنان به موصل، داعش هزاران تن از ساکنان روستاهای حوالی شهر را به مناطق جنگی داخل شهر کوچاند و در معرض حملات طرف مقابل قرار داد. قوانین جنگ جابجایی اجباری غیرنظامیان را از موارد جنایت جنگی می‌داند.

در طول جنگ، غیرنظامیان با دشواری در تهیه مواد غذایی مواجه بودند و داعش از دسترسی آنان به انبارهای آذوقه جلوگیری به عمل می‌آورد.

در مورد نیروهای دولتی نیز، عفو بین‌الملل از موارد متعدد نادیده گرفتن حقوق غیرنظامیان و بی‌توجهی به موازین و مقررات جنگی ناظر بر ایمنی آنان خبر داده است. عفو بین‌الملل گفته است که این تخلفات تنها توسط نیروهای دولتی عراق و متحدان داخلی آنان صورت نگرفت بلکه ائتلاف به رهبری آمریکا نیز در عملیات هوایی علیه مواضع داعش به ایمنی غیرنظامیان توجه لازم را نمی‌نکرد.

براساس این گزارش، نیروهای دولتی در حملات خود تسلیحات دوربرد از جمله توپخانه، نارنجک‌انداز و موشک‌هایی را به کار می‌گرفتند که فاقد دقت هدفگیری و کنترل انفجار بود و انفجار آنها به جای انهدام مواضع استقرار نیروهای داعش، گاه باعث کشتار غیرنظامیان در اطراف این محل ها می‌شد. اما حتی در حملاتی که هدف مورد اصابت قرار می‌گرفت هم حضور غیرنظامیان در نزدیکی نقاط تمرکز نفرات داعش با تلفات غیرنظامی همراه بود.

البته در طول جنگ، هواپیماهای نیروهای ائتلاف با ریختن اعلامیه بر فراز موصل، به غیرنظامیان هشدار می‌دادند که از نزدیک مواضع و مراکز تمرکز داعش دوری جویند و مناطق جنگی را ترک کنند اما نفرات داعش از خروج غیرنظامیان جلوگیری می‌کردند و خواندن اعلامیه‌های پخش شده نیز جرم و همسویی با دشمن محسوب می‌شد و این خطر را داشت که حتی برداشتن آنها از زمین به اعدام منجر شود.

در مجموع، عفو بین‌الملل نیروهای دولتی و حامیان آنان را متهم کرده است که در جریان جنگ، اسلحه نامناسب و غیر متناسب به کار گرفتند که با قوانین جنگ مغایرت داشته و باعث تلفات اجتناب پذیر غیرنظامیان شده است.

این گزارش گفته است که احتمالا هرگز آمار دقیق تلفات غیرنظامی در جریان جنگ موصل مشخص نخواهد شد اما تخمین زده می‌شود که تنها در دوره چهارماهه بین ۱۹ فوریه تا ۱۹ ژوئن سال جاری، تا پنجهزار و هشتصد غیرنظامی در جنگ موصل کشته شده باشند هر چند احتمال دارد تلفات واقعی بیش از این رقم باشد.

این گزارش از کشورهای شرکت کننده در ائتلاف علیه داعش و دولت عراق خواسته است تا با انجام تحقیقات مستقل، عملکرد هر دو طرف درگیری در جنگ موصل و تخلفات آنها از قوانین بین‌المللی بشردوستانه و قوانین جنگ را مورد بررسی قرار دهند.بی بی سی