صندوق‌های قرض‌الحسنه، شبکه گسترده فساد مالی – سینا پدرام

نشریه ژورنال شماره ۱۱۶۴– فایل پی دی اف – ویژه تلفن همراه

بنا به گزارش خبر آنلاین تقریباً ۶ میلیون و ۹۰۰ هزار صندوق قرض الحسنه شناسایی شده است؛ چهار میلیون از این صندوق‌ها غیر مجاز هستند.

گزارشی که اخیراً درباره وجود نزدیک به هفت میلیون صندوق قرض‌الحسنه و فعالیت چهار میلیون صندوق غیرمجاز مطرح شده، آینه‌ای شفاف از ساختار معیوب اقتصادی و حکمرانی در ایران امروز است. نخست آنچه از دل این آمار بیرون می‌زند، نه “رونق کار خیر”، بلکه عمق فقر، نابرابری و بی‌اعتمادی عمومی است؛ جامعه‌ای که میلیون‌ها نفر در آن ناچارند برای رفع ابتدایی‌ترین نیازهای مالی به صندوق‌هایی متوسل شوند که نه شفاف‌اند، نه قانونی و نه حتی تضمین‌کننده امنیت سپرده‌های مردم. گسترش چنین سازوکارهایی خود نشان می‌دهد که نظام اقتصادی رسمی از تأمین حداقلی‌ترین نیازهای شهروندان عاجز مانده و شبکه‌ای موازی، مافیایی و بی‌قاعده جای آن را گرفته است.

دوم، همین گزارش تصریح می‌کند که بخش مهمی از این صندوق‌ها نه‌تنها به هدف کمک‌های مردمی شکل نگرفته‌اند، بلکه به ابزارهای فرار مالیاتی، پول‌شویی و انتقال ریسک به دوش مردم تبدیل شده‌اند. معافیت‌های مالیاتی و نبود رگولاتوری کارآمد، این ساختارها را به مأمنی برای کسانی بدل کرده که می‌خواهند درآمدهای کلان خود را از نظارت عمومی پنهان کنند. این واقعیت کوچک‌ترین نشانه‌ای از “اقتصاد سالم” ندارد؛ بلکه بیانگر آن است که فساد در ایران نه پدیده‌ای استثنایی، بلکه بخشی از معماری قدرت و اقتصاد شده است.

سوم، طرح این‌که دولت قصد “نظارت” بر این صندوق‌ها را دارد، در شرایطی که خود نظام سیاسی  اقتصادی ایران بر اساس دزدسالاری و غارت ثروت مردم تنظیم شده است، بیشتر شبیه تلاش برای تسخیر و قبضه کردن یک منبع مالی عظیم به نام مالیات و کنترل سرمایه‌های پراکنده مردم است تا اصلاح ساختاری.

آنچه مردم ایران نیاز دارند، نه گسترش یا تنظیم میلیون‌ها صندوق قرض‌الحسنه، بلکه به کار اندازی همه ظرفیت‌های موجود و منابع مالی برای ریشه‌کن‌کردن فقر است؛ جامعه‌ای که در آن شهروندان برای رفع نیازهای روزمره به صندوق‌های بی‌نام‌ونشان وابسته نباشند. در چنین شرایطی است که نه صندوق‌های غیرمجاز معنا خواهند داشت، نه فساد مالی و نه فرار مالیاتی. فقط با چنین تحول ساختاری می‌توان امید داشت که کرامت شهروندان جایگزین صدقه محوری و چرخه دائمی وابستگی و فساد شود. چگونه؟ راه آسانی است اگر مانع بزرگی مانند رژیم اسلامی از سر راه مردم و با توان مردم و انقلاب کنده شود.