فقر و ابعاد آن – سینا پدرام

مندرج در ژورنال شماره ۸۶۴ (لینک به فایل پی دی اف نشریه ژورنال برای پیاده کردن روی تلفن همراه)

گزارش امسالِ شاخص جهانی فقر چندبعدی (MPI) که به طور مشترک توسط برنامه پیشرفت و توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) و ابتکار توسعه انسانی و فقر آکسفورد (OPHI) مستقر در دانشگاه آکسفورد تهیه شده است، نشان می‌دهد ۱.۱ میلیارد نفر در سراسر جهان در فقر حاد زندگی می‌کنند، ۴۰ درصدِ آن‌ها در کشورهایی زندگی می‌کنند که شاهد درگیری، جنگ یا امنیت و آرامش شکننده هستند. این تحقیق آماری وضعیت فقر چندبعدی در ۱۱۲ کشور جهان که سکونتگاه ۶. ۳ میلیارد نفر است را مورد بررسی قرار داده است.

در هیچ یک از شاخص‌های این ارزیابی، مانند مرگ‌ومیر کودکان، مسکن، بهداشت، برق و غیره، ما شاهد هیچ نوع تغییر قابل‌توجهی به نفع توده‌های مردم نیستیم. در کشورهایی که جنگ و درگیری‌های نظامی شیرازه جامعه را ازهم‌پاشیده است، کاهش فقر کمترین میزان را نشان می‌دهد. به‌عنوان‌مثال، بر پایه این گزارش، در سال‌های ۱۴۰۳/۱۴۰۴ نزدیک به ۶۵ درصد افغانستانی‌ها فقیر محسوب می‌شوند. همچنین بر حسب این گزارش، بیشتر از نیمی از ۱. ۱ میلیارد فقیر جهان را کودکان زیر ۱۸ سال تشکیل می‌دهند و بخش بزرگی از این ۱. ۱ میلیارد فاقد مسکن و سرویس بهداشتی کافی هستند.

در هر علمی پرسش‌ها همواره از جواب‌ها پراهمیت‌تر هستند. پرسشگری ما را به عمق زندگی می‌برد نوری بر حقایق می‌تاباند. پرسش ما این است چرا فقر وجود دارد و نه‌تنها فقر نسبی کاهش نیافته است بلکه به فقر مطلق هر روز افزوده می‌شود؟ چه سیستم سیاسی و اقتصادی فقر را تولید و باز تولید می‌کند و به آن استمرار می‌بخشد؟ چرا میلیاردها انسان نسل‌اندرنسل باید به فقر چشم بگشایند، با فقر زندگی کنند، فقیر بمیرند و فقر را برای فرزندان خود به جا بگذارند؟ طرف دیگر این فقر میلیاردی، افراد انگشت شماری هستند که ثروت ۸ نفر آنها چندین برابر داروندار این ۱. ۱ میلیارد انسان دیگر است.

فقر عصر ما، محصول سیستم سرمایه‌دارانه ایست که سود و انباشت ارزش، محور اساسی و شالوده درونی آن را تشکیل می‌دهد. انسان در این سیستم چیزی نیست جز ابزاری برای تأمین این سود بی‌پایان. فقر عصر ما حاصل حرص و آز عده‌ای شرور نیست، بلکه حرص و آز، خود محصول این سیستم سرمایه‌دارانه است که انسان در آن ارزشی ندارد مگر آنکه سودی برای اربابان سرمایه تولید کند.