نفت سوریه در اختیار کیست؟

ترامپ می‌گوید مادامی که سربازان آمریکایی در سوریه حضور داشته باشند، میلیون‌ها دلار از درآمد نفت این کشور باید ماهانه نصیب ایالات متحده شود.

بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، به این اظهارات واکنش نشان داده است و ایالات متحده را به “دزدیدن نفت” کشورش متهم کرده است و روسیه، یکی از حامیان اصلی آقای اسد، می‌گوید این کار یک “راهزنی دولتی در ابعاد بین‌المللی” است.

اما چه کسی در حال حاضر تولید نفت سوریه را در دست دارد و چه کسی از آن سود می‌برد؟ تیم راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی در این باره توضیح می‌دهد.

رقابت قدرت‌های بزرگ

ایالات متحده در ماه اکتبر اعلام کرد که نیروهایش را از شمال سوریه خارج خواهد کرد، اما بعدا گفت که حدود ۵۰۰ نفر سرباز را در منطقه باقی خواهد گذاشت تا در محافظت از تاسیسات نفتی به نیروهای تحت رهبری کردها کمک کنند. درآمد ناشی از تولید نفت عمدتا نصیب این نیروها می‌شود.

تولید نفت سوریه

از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۸تولید در هزاران بشکه در روزمنبع: بریتیش پترولیوم

مارک اسپر، وزیر دفاع ایالات متحده، گفته است که ماموریت نیروهای آمریکایی تنها دور نگه داشتن جنگجویان داعش نیست، و برای مقابله با نیروهای روس و دولت سوریه نیز آمادگی دارند.

از طرف دیگر، هدف نیروهای سوری و روسی نیز اشغال مجدد تاسیسات نفتی و تسلط بر تولید آن است. بر اساس قراردادی که به منظور همکاری در بخش انرژی در سال ۲۰۱۸ بین این دو کشور امضا شد، امتیاز بازسازی صنایع نفت و گاز سوریه به صورت انحصاری به روسیه واگذار شده است.

در چنین شرایطی بود که دونالد ترامپ نسبت به برخورداری از مزایای نفتی که در حفاظت نیروهای آمریکایی قرار دارد ابراز علاقه کرد.

سوریه چقدر نفت تولید می‌کند؟

با اینکه منابع سوخت‌های فسیلی سوریه در مقایسه با باقی کشورهای خاورمیانه کوچک است، صنایع نفت و گاز این کشور یکی از مجاری اصلی تامین منابع مالی دولت بوده است.

در سال ۲۰۱۸، ذخایر نفت خام سوریه حدودا ۲.۵ میلیارد بشکه بود. برای مقایسه، ذخایر نفت عربستان ۲۹۷ میلیارد بشکه، ایران ۱۵۵ میلیارد بشکه و عراق ۱۴۷ میلیارد بشکه تخمین زده شده است.

مخازن نفت این کشور در استان دیر زور در شرق سوریه و نزدیک مرز عراق، و حسکه در شمال ‌شرق متمرکز است. اما شروع درگیری‌ها در سال ۲۰۱۱ باعث شد تولید نفت در این کشور عملا متوقف شود.

بنا بر گزارشی که امسال منتشر شد، تولید نفت سوریه در سال ۲۰۰۸ معادل ۴۰۶ هزار بشکه در روز بود. این رقم در سال ۲۰۱۱ به ۳۵۳ هزار بشکه در روز کاهش پیدا کرد و در سال ۲۰۱۸ به تنها ۲۴ هزار بشکه در روز رسید – بیش از ۹۰ درصد کاهش.

دمشق دیگر بر تولید نفت تسلط ندارد

با فراگیرتر شدن جنگ داخلی، ذخایر نفت سوریه از دست دولت خارج شد و ابتدا به دست گروه‌های مخالف و سپس داعش افتاد.

داعش موفق شد که تا سال ۲۰۱۴ بر بیشتر ذخایر نفت موجود در شرق سوریه از جمله بزرگترین مخزن نفت این کشور در استان دیر زور مسلط شود. فروش نفت به یکی از بزرگترین منابع درآمدی این گروه تبدیل شد، طوری که بنا به ادعای وزارت دفاع ایالات متحده در سال ۲۰۱۵ ماهانه حدود ۴۰ میلیون دلار عاید این گروه می‌شد.

در پی شکست داعش در شرق سوریه در سال ۲۰۱۷، تسلط این گروه بر منابع نفتی به پایان رسید و این منابع به تصرف نیروهای دموکراتیک سوریه درآمد.

حملات هوایی آمریکا به تاسیسات نفتی سوریه با هدف مختل کردن منابع درآمدی داعش باعث شد که این تاسیسات به شدت آسیب ببیند. از طرف دیگر، نیروهای داعش هم وقتی مشخص شد که این تاسیسات به دست کردها خواهد افتاد بسیاری از زیرساخت‌های نفتی را نابود کردند.

نیروهای کرد همچنان از درآمدهای نفتی منتفع می‌شوند

نیروهای دموکراتیک سوریه از سال ۲۰۱۷ به مرور مخازن نفت سوریه در شمال‌شرق و امتداد رود فرات را از دست نیروهای داعش خارج کردند.

آن‌ها در ادامه موفق شده‌اند که بخشی از خرابی‌ها را تعمیر کنند و به حدی از تولید برسند.

جاناتان هافمن، دستیار وزیر دفاع ایالات متحده، اخیرا گفته بود که “درآمد نفت به جیب آمریکا نمی‌رود، به نیروهای دموکراتیک می‌رسد.”

چارلز لستر، از اندیشکده موسسه خاورمیانه، می‌گوید “نیروهای دموکراتیک سوریه و طوایف متحد در شرق سوریه در حال حاضر حدود ۷۰ درصد منابع نفتی این کشور و تعدادی تاسیسات ارزشمند گازی را در اختیار دارند. با اینکه سطح بهره‌برداری از این تاسیسات در مقایسه با دوران پیش از جنگ بسیار ناچیز است، اما نقش مهمی در ایجاد درآمد برای نیروهای دموکراتیک سوریه ایفا می‌کند.”

با وجود اینکه عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه باعث شده است که کردها مناطق زیادی را از دست بدهند، بیشتر مخازن نفتی شرق فرات همچنان در دست نیروهای دموکراتیک باقی مانده است.

دولت بشار اسد به شدت محتاج ذخایر نفتی است، و در نبود چنین ذخایری، مجبور است مقادیر قابل توجهی نفت از خارج وارد کند.

اما تحریم‌های سختگیرانه اتحادیه اروپا و ایالات متحده کار دولت سوریه را شدیدا سخت کرده است. تامین‌کننده اصلی نفت سوریه ایران بوده است، اما این مجرا نیز به خاطر تحریم‌های ثانویه سختگیرانه‌تری که آمریکا بر کشورها و شرکت‌هایی که با سوریه تجارت می‌کنند اعمال می‌کند محدود شده است.بی بی سی