وضعیت کودکان کار در ایران

ایلنا:۱۹ میلیون حاشیه‌نشین در کشور؛ پدیده‌ای که با کار کودک گره خورده است

پدیده کار کودک وابسته و همزاد پدیده فقر است. فاصله فاحش حداقل دستمزد با سبد معیشت خانوار و بیکاری سبب می‌شود تا خانواده‌های این کودکان به دلیل عجز و ناتوانی در تامین معیشت مجبور باشند تا کودکان‌شان را به دل خطر خیابان‌ها بسپارند.

هادی شریعتی(فعال حقوق کودکان) در این باره می‌گوید؛ مشکلات اقتصادی یک خشونت اقتصادی را به صورت سیستماتیک به جامعه تزریق می‌کند. این مساله بر زندگی طبقه فرودست، حاشیه‌نشینان و خانواده‌های کارگری اثر می‌گذارد و در واقع اولین قربانیان این خشونت، کودکان این خانواده‌ها هستند که در شرایط اضطراری و اجباری مجبور به ترک تحصیل و در نهایت جذب در بازار کار می‌شوند.

به گفته‌ی این فعال حقوق کودک، آمار ۱۹ میلیونی حاشیه‌نشینان، وجود سه هزار منطقه حاشیه‌نشین در کشور و روند رو به افزایش ورود کودکان به مشاغلی همچون زباله‌گردی و کولبری، همه و همه نشان دهنده آن است که  فقر به شکلی دردناک، در حال گسترش و قربانی گرفتن است.

شریعتی معتقد است؛ بحران اقتصادی و کاهش سطح معیشتی طبقات فرودست، حتی خردسالان را نیز به بازار کار کشانده است.خیلی از این کودکان تک سرپرست هستند. برخی مجبور می‌شوند تا قید درس و تحصیل را بزنند. بالابردن دستمزد و کاهش بیکاری قطعا ریشه‌ای‌ترین راه‌حل این مشکل است. با این حال این روزها NGO‌ ها و انجمن‌های مرد نهاد اقدماتی برای کاهش آسیب‌های پدیده کار کودک انجام می‌دهند. آنها تلاش می‌کنند تا با اقدامات پوششی، از جمله فراهم کردن امکانات آموزشی و بهداشتی برای کودکان و ایجاد تفریحات و ورزش‌ها و مددکاری برای تقویت روحیه آنها به لحاظ روانی، زندگی این کودکان را بهبود ببخشند. خانه کودک ناصر خسرو وابسته به انجمن حمایت از حقوق کودکان یکی از چندین سازمان مردمی و اجتماعی‌ای است که در حوزه حقوق کودکان کار می‌کنند.

درباره کودکانی که در مغازه‌های فروش لوازم یدکی کار می‌کنند

قدسیه کلهر (مددکار خانه کودک ناصر خسرو) درباره اقدامات این تشکل مردمی در خصوص کودکان کار می‌گوید؛ خانه کودک از سال ۸۰ کارش را در منطقه ناصرخسرو شروع کرده و پروژه آموزشی و حمایتی است. برای بچه‌های کار و دستفروش پروژه آموزشی و حمایتی داریم. امکانات رفاه، سلامت و مددکاری و ورزش به کودکان عرضه می‌شود.

این فعال حقوق کودکان بیان می‌کند: برای بچه‌های کار سوادآموزی و برای بچه‌های در شرایط دشوار امکانات دیگری داریم. چون بچه‌ها کار می‌کنند و زمان زیادی ندارند مجبور هستیم صبح خیلی زود برایشان کلاس درس برگزار کنیم.

او تاکید می‌کند: در سال‌های ۹۷ و ۹۸ حدود ۱۲۰ کدوک کار تحت پوشش خانه کودک ناصر خسرو است که از سوادآموزی استفاده می‌کنند. بچه‌های دیگر جزو پروژه سوادآموزی نیستند و از امکانات دیگری استفاده می ‌کنند که حدود ۲۵۰ نفر هستند. خانه کودک شوش یکی دیگر پروژه‌های انجمن حمایت از حقوق کودکان است که با بچه‌های کار و خیابان کار می‌کنند. بچه‌های کار شوش نیز در همین حدود است.

کلهر می‌افزاید: در منطقه ۱۲ تهران تعداد زیادی از NGO ها که در حوزه کودکان کار می‌کنند در همین منطقه یعنی شوش، مولوی و هرندی مستقر هستند.

این فعال حقوق کودکان با بیان اینکه عمده بچه‌هایی که اینجا هستند، در مغازه فروش لوازم یدکی کار می‌کنند، می‌گوید؛ خیابان امیرکبیر و سعدی به دلیل اینکه بورس فروش لوازم یدکی ماشین است، بچه‌ها بیشتر در این مغازه‌ها کار می‌کنند. بچه‌های زیادی نیز با چرخ کار می کنند یا دستفروشی می‌کنند. در حوزه بازار همچنین کارگاه‌های خیاطی، کیف دوزی وجود دارد که کودکان در آن مشغول به کار هستند.

بیشتر کودکان کار روزمزد هستند

وی در پاسخ به این سوال که این کارگاه‌ها چه میزان دستمزد به کودکان می‌دهند، بیان می‌کند: بستگی دارد که روزمزد یا ساعتی باشند. مثلاً بچه‌هایی که در کیف دوزی کار‌می‌کنند کنتراتی برمی‌دارند. اکثر بچه‌های کار روزمزد هست و در سخت‌ترین شرایط کار می‌کنند. حقوق ماهیانه دریافت نمی‌کنند. مثلا بچه‌هایی که تمام روز کار می‌کنند و ساعات کاری زیادی دارند، ممکن است تا یک میلیون تومان در ماه هم دریافت کنند.

کلهر با اشاره به اینکه بچه‌هایی که صبح زود از سوادآموزی NGO ما استفاده می‌کنند، عموماً تک سرپرست هستند؛ اظهار می‌کند: اغلب این بچه‌ها مهاجر و افرادی هستند که فقط برای کار وارد ایران شده‌اند. اکثرا هم یک سرپرست دارند، مثلاً پدر یا برادر یا عمو و دایی سرپرستشان است.

به گفته این فعال حقوق کودکان؛ اغلب کودکان کار مهاجر در محیط‌هایی زندگی می‌کنند که کارفرما به آن‌ها می‌دهد. مثلا انبار فروش فلان لوازم یدکی یک اتاق به بچه‌ها داده و آنها می‌توانند آنجا به صورت جمعی زندگی کنند. البته برخی دیگر هم محل زندگی دارند. برخی از بچه‌های کار مهاجر به مدرسه می‌روند. آنها بیشتر گل یا فال می‌فروشند یا در کارگاه‌ها کار می‌کنند. خانواده آنها نیز اغلب خیلی پرتعداد هستند یا بعضا تک سرپرست. برخی از این بچه‌های مهاجر تحت پوشش خانه کودک ناصر خسرو کارت هویت یا پاسپورت دارند. تعداد زیادی از بچه‌های کار زیر پوشش خانه کودک ناصر خسرو؛ ایرانی هستند که در شرایط دشواری زندگی می کنند. البته این‌ها از امکانات آموزشی استفاده نمی‌کنند، بلکه از دیگر امکانات ما مثل مددکاری، بهداشتی و ورزشی استفاده می‌کنند.