چرا آمریکا از کردها خواست همه‌پرسی استقلال را در این زمان برگزار نکنند

در اوج تنش در روابط ایالات متحده با کره شمالی بر سر مسائل اتمی و موشکی، و دیگر بحران‌های جهانی که دولت واشنگتن را سخت به آنها مشغول داشته است، از سران اقلیم خودمختار کردستان عراق خواسته شده از برگزاری همه پرسی برای اعلام استقلال در حال حاضر خودداری ورزند.

هر چهار کشور منطقه که دارای اقلیت چشمگیر کرد هستند، مخالفت شدید خود را با استقلال کردستان عراق اعلام کرده اند و آمريكا بیم دارد که پافشاری کردها موجب بروز تنش و درگیری بیشتری در منطقه شود که در رسیدن به هدف‌های دیگر برای بازگرداندن آرامش به منطقه اسیب برساند. صاحب نظران امور کردها نیز می‌گویند که کردستان مستقل بدون موافقت و همکاری کشورهای همسایه پای نخواهد گرفت.

رکس تیلرسون وزیر خارجه ایالات متحده، در تماس تلفنی هفته پیش با مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق، تلاش بسیار به عمل آورد تا او را از اجرای این تصمیم باز دارد. ولی ساعاتی پس از پایان این گفتگو، هوشیار زیباری مشاور ارشد بارزانى در امور بین المللی به خبرنگاران گفت که بارزانی از تصمیم خود باز نخواهد گشت و همه پرسی در تاریخ اعلام شده، یعنی ۲۵ سپتامبر برگزار خواهد شد. زیبارى گفت: آنهایی که ادعا می‌کنند استقلال زیبنده کردها نیست، پس چرا خودشان سنگ استقلال خویش را به سینه می‌زنند؟

ولی جریان امور به این سادگی نیست و موقعیت جغرافیایی کردستان و شرایط منطقه‌ای و جهانی برای عملی سازی آرمان دیرین کردها مساعد به نظر نمی‌رسد.

در راه برپایی کردستان مستقل در شمال عراق مشکلات بسیار وجود دارد: در راس آنها مخالفت قاطعانه عراق و ترکیه و ایران و سوریه است که اجرای چنین طرحی را خطری برای تمامیت ارضی خود می‌دانند و تاکید می کنند که اجازه برپایی آن را نخواهند داد.

کردهای ایران از هنگام انقلاب اسلامی با شعار «خودگردانی برای کردها، دموکراسی برای ایران» به صحنه آمدند. ولی بسیاری از آنها در گفتگوهای خصوصی تاکید می کنند که اگر کردستان مستقل عراق برپا شود، آنها می‌خواهند به آن بپیوندند.

این اشتیاق و التهاب در میان کردهای سوریه و ترکیه نیز وجود دارد. پیشمرگان کرد در نبردهای خونین بر سر آزادی الرقه که مرکز حکومتی داعش در سوریه است، به رهبری ایالات متحده سهم عمده‌ای داشته‌اند. ولی دولت مرکزی دمشق نیز از تجزیه کشور خود سخت هراس دارد.

ترکیه در طول یک قرن اخیر، در سرکوب آرمان‌های جدایی‌طلبی کردها بیش از هر کشور دیگر همسایه قاطعیت به خرج داده است. ترک ها واژه «کرد» را انکار می‌کنند و کردهای شرق و جنوب کشور خود را «ترکان کوهستانی» می‌نامند. ارزیابی می شود که در پیکار طولانی در آن نواحی دست کم یکصد هزار نفر قربانی شده اند.

ترکیه با دخالت دادن پیشمرگان کرد در آزاد سازی الرقۀ مخالفت ورزید و از این احتمال که ایالات متحده تانک و زره پوش در اختیار رزمندگان کرد قرار دهد، به خشم آمد.

این مخالفت و نگرانی، در ایران نیز به شدت وجود دارد. از دیدگاه مقامات رژیم، برپایی کردستان مستقل در شمال عراق، نه تنها تمامیت ارضی ایران را به خطر می اندازد، بلکه در همسایگی ایران یک کشور سنی مذهب دیگر نیز به وجود می آورد که تسلط دینی و سیاسی ایران شیعه بر عراق را دشوارتر می کند.

گروه های شیعه در عراق، از بزرگترین مخالفان استقلال کردها هستند. آنان امید دارند که عراق در تسلط اهل تشییع باقی بماند و در کنار ایران در تامین آرمان به دست گرفتن رهبری جهان اسلام سهیم باشد. کشور مستقل کردستان، ممکن است خاری در چشم آنان تلقی شود.

آنچه این ماجرا را دشوارتر می کند، اختلاف نظر شدید در مورد مرزهای اقلیم کردستان است. شهر نفت خیز کرکوک با دلاوری های جنگی پیشمرگان کرد از تصرف داعش بیرون آمد. ولی شیعیان این شهر و همچنین خانقین و سنجار و مخمور را غیرکرد می خوانند.

گروه های موسوم به «الحشد الشعبی» در عراق تهدید کرده‌اند که با خونریزی و جنگ، کردها را از این نقاط بیرون خواهند راند. کردها می‌گویند که در جریان همه پرسی از اهالی این نقاط نیز پرسیده خواهد شد که آیا می‌خواهند به کشور مستقل کرد بپیوندند یا خود را بخشی از کشور عراق می‌دانند.

علاوه بر عراقیان شیعه و سنی، ترکمن‌ها نیز نسبت به این نواحی چشمداشت ارضی دارند.

مشکل بزرگ کردها آن است که سرزمینشان به دریا راهی ندارد و آنها به حسن نیت همسایگان خویش، یعنی ترکیه، ایران، عراق و سوریه نیاز مبرم دارند.

بارزانی قول داده که از طریق مذاکرات دیپلماتیک خواهد کوشید با کشورهای همسایه کنار آید. ولی احتمال موفقیت در این تلاش تقریبا صفر است.

عراق، ترکیه، ایران و سوریه اگر اراده کنند می توانند همه راه های زمینی و هوایی را به روی کردستان مستقل (که فاقد راه های دریایی است) ببندند.

چنین کشوری چگونه مى تواند دوام آورد؟

اسرائیل به برپایی کشور مستقل کرد با نظر مساعد می نگرد. بنیامین نتانیاهو چند سال پیش گفت که چنین مردمان مسالمت جویی می‌توانند در منطقه نقش سازنده ایفا کنند. ولی از هنگام مطرح شدن همه پرسی، هیچیک از مقامات اسرائیلی در این باره اظهار نظر نکرده است.

کردها همیشه گفته اند که هیچ خصومتی با اسرائیل ندارند. نخستین نفتکشی که کردها توانستند به خارج از عراق بفرستند، در بندر اسرائیل لنگر انداخت.

اسرائیلی ها می گویند: اگر دنیا این همه سنگ استقلال فلسطینی ها را به سینه می زند، کردها در مقایسه با آنان شایستگی بیشتری برای استقلال دارند. زیرا فلسطینی ها از نظر زبان و مذهب و فرهنگ و پیشینه تاریخی و غیره کاملا بخشی از اعراب منطقه محسوب می‌شوند و این در حالی است که کردها از نظر زبان و فرهنگ و آداب و تمدن، همیشه دارای ویژگی های خویش بوده اند و همسایگانشان هرگز آنان را بخشی از شهروندان خود با حقوق برابر نکرده اند.

هنوز معلوم نیست تلاش‌های دیپلماتیک آمريكا تا چه بتواند رهبران کرد را متقاعد سازد همه پرسی را به حال تعلیق درآورند. ترکیه هم پیمان مهم آمریکا در مبارزه با داعش است. این هم پیمانی، درباره همکاری‌های نظامی – امنیتی بین ایالات متحده و عراق نیز صدق می‌کند و اجرای همه پرسی، از دیدگاه ایالات متحده به تلاش برای نابودی داعش آسیب می‌رساند و از این نظر و علل دیگر نباید عملی شود.