کسانی که در زندان‌های مخوف و زیرزمینی سوریه؛ از جمله”صیدنایا” گرفتار شده‌اند

گروه دفاع مدنی سوریه که با نام «کلاه‌سفیدها» شناخته می‌شود، اعلام کرده است که در حال بررسی روایت‌های کسانی است که از زندان مخوف صیدنایا جان به در برده‌اند و می‌گویند زندانیان آن در سلول‌های مخفی زیرزمینی نگهداری می‌شوند.

این گروه در شبکه اجتماعی ایکس خبر داده است که پنج «تیم امداد تخصصی» را به این زندان اعزام کرده و این تیم‌ها از یک راهنما کمک می‌گیرند که با نقشه زندان آشنایی دارد.

صیدنایا یکی از زندان‌هایی است که پس از تسلط نیروهای شورشی بر بخش‌های مختلف سوریه آزاد شد.

مقام‌های استان دمشق گزارش داده‌اند که تلاش‌ها برای آزادسازی زندانیان ادامه دارد. برخی از این افراد به دلیل کمبود هوا و تهویه نامناسب «تقریبا در حال خفگی» هستند.

مقام‌های منطقه ریف دمشق در شبکه‌های اجتماعی از سربازان سابق و کارکنان زندان‌های حکومت بشار اسد درخواست کرده‌اند که کدهای درهای الکترونیکی زیرزمینی را در اختیار نیروهای مخالف قرار دهند.

آن‌ها می‌گویند تاکنون نتوانسته‌اند این درها را باز کنند تا «بیش از ۱۰۰ هزار زندانی را که تصاویرشان در مانیتورهای مداربسته دیده می‌شود» آزاد کنند.

ویدیویی که در فضای مجازی و شبکه‌های تلویزیونی از جمله الجزیره منتشر شده، تلاش‌ها برای دسترسی به بخش‌های زیرزمینی زندان را نشان می‌دهد.

در این ویدیو مردی دیده می‌شود که با یک میله، دیواری را تخریب می‌کند و فضایی تاریک در پشت آن نمایان می‌شود.

تصاویر دیگری هم منتشر شده که زندانیان آزادشده را نشان می‌دهد و در یکی از آنها کودک خردسالی دیده می‌شود که همراه مادرش در زندان بوده است. این کودک در ویدیویی که «انجمن بازداشت‌شدگان و مفقودین زندان صیدنایا» مستقر در ترکیه منتشر کرده، در میان زنان آزادشده دیده می‌شود.

در این ویدیو صدایی شنیده می‌شود که می‌گوید: «[اسد] سقوط کرده. نترسید.» به نظر می‌رسد این جملات برای آرام کردن و اطمینان‌ دادن به زنان زندانی گفته می‌شود.

ویدیویی که خبرگزاری فرانسه آن را تایید کرده، نشان می‌دهد که سوری‌ها شتابان برای یافتن بستگان خود که در صیدنایا زندانی بوده‌اند، تلاش می‌کنند. گفته می‌شود هزاران نفر از حامیان مخالفان رژیم اسد در این زندان شکنجه و اعدام شده‌اند.

نیروهای شورشی با پیشروی در سوریه، زندانیان را از زندان‌های دولتی آزاد کرده‌اند.

در طول جنگ داخلی که از سال ۲۰۱۱ آغاز شد، نیروهای دولتی صدها هزار نفر را در بازداشتگاه‌هایی نگه می‌داشتند که به گفته گروه‌های حقوق بشری، شکنجه در آن‌ها امری رایج بوده است.

روز شنبه گروه اسلام‌گرای هیئت تحریر شام اعلام کرد که هم‌زمان با تصرف حمص بیش از ۳۵۰۰ نفر را از زندان نظامی این شهر آزاد کرده است‌.

این گروه در سال ۲۰۱۲ با نام جبهه نصرت تاسیس شد. در ابتدا متحد القاعده بود اما بعدا از آن جدا شد. با وجود این آمریکا، بریتانیا و چند کشور دیگر همچنان آن را مرتبط با سازمان القاعده می‌دانند.

این گروه نام فعلی خود یعنی هیئت تحریر شام را در سال ۲۰۱۶ برگزید و بعدها با دیگر گروه‌های شورشی ائتلاف کرد. هیئت تحریر شام یکی مهم‌ترین بخش نیروهای مخالف در حمله اخیر را تشکیل می‌داد.

ساعاتی بعد از ورود شورشیان به پایتخت سوریه در اوایل صبح روز یکشنبه، هیئت تحریر شام پایان «دوران استبداد در زندان صیدنایا» را اعلام کرد. این زندان به نمادی از تاریک‌ترین جنایات دوران اسد تبدیل شده است.

در گزارش «انجمن بازداشت‌شدگان و مفقودین زندان صیدنایا» در سال ۲۰۲۲ آمده است که این زندان پس از آغاز جنگ داخلی عملا به «اردوگاه مرگ» تبدیل شد.

این گزارش برآورد می‌کند که بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۸ بیش از ۳۰ هزار زندانی یا اعدام شده‌اند یا بر اثر شکنجه، نبود مراقبت‌های پزشکی یا گرسنگی جان باخته‌اند.

همچنین بر اساس روایت‌های زندانیان معدودی که از صیدانا آزاد شده‌اند، دست‌کم ۵۰۰ نفر دیگر بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۱ در این زندان اعدام شده‌اند.

سازمان عفو بین‌الملل در گزارشی در سال ۲۰۱۷ زندان صیدنایا را «کشتارگاه انسانی» توصیف کرد و گفت که اعدام‌ها با تایید مقام‌های عالی‌رتبه دولت اسد انجام شده است.

دولت سوریه در آن زمان این ادعاها را «بی‌اساس» و «فاقد حقیقت» خواند و اصرار داشت که تمام اعدام‌ها در این کشور با طی مراحل قانونی اجرا شده‌ است.

ویدیویی که خبرگزاری رویترز منتشر کرده، شورشیانی را نشان می‌دهد که قفل‌های ورودی زندان صیدنایا را با شلیک گلوله می‌شکنند و با تیراندازی‌های بیشتر درهای بسته منتهی به سلول‌ها را باز می‌کنند. مردانی که آزاد شده‌اند، به راهروها هجوم می‌آورند.

فیلم دیگری که به گزارش رویترز در خیابان‌های دمشق گرفته شده، زندانیان تازه آزادشده‌ای را نشان می‌دهد که در خیابان‌ها در حال دویدن هستند.

در این ویدیو یکی از آن‌ها از عابری می‌پرسد چه اتفاقی افتاده است.

عابر پاسخ می‌دهد «ما رژیم را سرنگون کردیم» و زندانی با خنده‌ای هیجان‌زده واکنش نشان می‌دهد.

از میان تمام نمادهای سرکوبگری حکومت اسد، شبکه زندان‌هایی که در آن‌ها هر کسی که به هر شکلی ابراز مخالفت می‌کرد ناپدید می‌شد، عمیق‌ترین و هولناک‌ترین تاثیر را به جا گذاشته است.

در زندان صیدنایا شکنجه، تجاوز جنسی و اعدام‌های گروهی سرنوشتی بود که هزاران نفر به آن دچار شدند. بسیاری هرگز بازنگشتند و خانواده‌هایشان سال‌ها نمی‌دانستند آنها زنده‌اند یا جانشان را از دست داده‌اند.

عمر الشغری، یکی از کسانی که از این زندان جان سالم به در برده، روز یکشنبه درباره آنچه در طول سه سال زندان در دوره نوجوانی پشت سر گذاشته بود، با بی‌بی‌سی صحبت کرد.

او گفت: «من درد را می‌شناسم، تنهایی را می‌شناسم و ناامیدی‌ را که با تمام وجودت احساس می‌کنی. چون دنیا تو را رها کرده تا رنج بکشی و هیچ کاری برایت انجام نمی‌دهد.»

«آن‌ها پسرعمویم را که خیلی دوستش داشتم مجبور کردند مرا شکنجه کند و مرا مجبور کردند که او را شکنجه کنم. اگر این کار را نمی‌کردیم هر دو اعدام می‌شدیم.»

یک شبکه حقوق بشری سوری تخمین می‌زند که از سال ۲۰۱۱ تاکنون بیش از ۱۳۰ هزار نفر تحت چنین شرایطی بازداشت شده‌اند. اما سابقه این نوع زندان‌های هولناک به زمانی بسیار پیش از این دوره

حتی در لبنان،‌ کشور همسایه سوریه هم در سال‌هایی که دمشق قدرت غالب خارجی در آن بود، ترس از ناپدید شدن در سیاهچال‌های سوریه فراگیر بود.

نفرت عمیق از رژیم اسد – چه پدر و چه پسر – که در سطوح زیرین جامعه سوریه جریان داشت، تا حد زیادی به همین سیستم گسترده شکنجه، قتل و تحقیر مربوط می‌شد که برای ارعاب مردم و مجبور کردن آنها به اطاعت و فرمانبری طراحی شده بود.

به همین دلیل گروه‌های شورشی در جریان پیشروی سریع خود در سوریه که منجر به سرنگونی بشار اسد شد، در هر شهری که به کنترل خود درمی‌آوردند به زندان مرکزی آن می‌رفتند تا هزاران زندانی را که در آنجا نگهداری می‌شدند آزاد کنند.

تصویر این افراد که از فضای تاریکی‌ که گاه دهه‌ها آن‌ها را در بر گرفته بود، وارد روشنایی می‌شوند به عنوان یکی از تصاویر ماندگار از سقوط سلسله اسد ثبت خواهد شد. لکس فیلیپس و سباستین آشر بی بی سی