گزارش مرکز پژوهش های مجلس از ” خط فقر”!

ایران اکونومیست:مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ایران دراین زمینه نشان می دهد، خط فقر در ایران گسترده تر شده و افراد بیشتری را مشمول می شود.

در این گزارش منظور از فقر، فقر مطلق اعلام شده است. «فقر مطلق را می توان ناتوانی در کسب حداقل استاندارد زندگی تعریف کرد. در مطالعات مربوط به این نوع فقر به موضوع تأمین حداقل نیازهای اساسی پرداخته می شود، بنابراین در برخی از کشورهای پیشرفته حتی ممکن است فقیر مطلق وجود نداشته باشد، اما در کشورهایی که دچار فقر مطلق اند، یعنی بخشی از جامعه هنوز امکان دستیابی به حداقل های زندگی را ندارند.

طبق گزارش این مرکز، در سال 1393 هر فردی که 500 هزار تومان در ماه درآمد داشت مشمول خط فقر قرار می گرفت اما این رقم در سال 1395 به ازای هر نفر به 770 هزار تومان رسیده است.

«نتایج حاصل از محاسبه خط فقر در مناطق شهری در سال 1395 نشان می‌دهد خوشه شامل شهرستان تهران با خط فقر سرانه معادل ماهیانه حدود 770 هزار تومان، دارای نرخ فقر حدود 12 درصد است.»

** خط فقر در شهرها
براساس این گزارش، بالاترین خط فقر ماهیانه برای شهرستان تهران در سال 1395 برای یک خانوار چهار نفره 2 میلیون و76 هزار تومان محاسبه شده و برای تابستان امسال این میزان به حدود 2 میلیون و 728 هزار تومان برآورد شده است.

نکته قابل توجه آنکه خط فقر تهران فقط در تابستان 97 نسبت به بهار امسال حدود 300 هزار تومان برای یک خانوار چهار نفره افزایش داشته است.

برآورد خط فقر در تابستان 97 نشان از کاهش قابل توجه قدرت خرید خانوار دارد. درحالی که در بهترین حالت درآمدهای خانوار در تابستان امسال نسبت به بهار، ثابت مانده است؛ خط فقر مطلق برای یک خانوار چهار نفره در شهرستان تهران، 300 هزار تومان افزایش یافته است. این رقم برای فقرا رقم قابل ملاحظه ای است و لزوم توجه به سیاست های حمایتی را می رساند.

در این زمینه باید توجه داشت که هماهنگ و یکپارچه سازی سیاست های حمایتی که توسط نهادهای مختلف اتخاذ می شود و همچنین هدفمندی این سیاست ها در شناسایی گروه های نیازمند از اهمیت زیادی برخوردار است.

در این گزارش، براساس خوشه‌ای بندی شهرهای پرجمعیت کشور، خط فقر سرانه معادل ماهیانه حدود 500 هزار تومان و نرخ فقر حدود 14.5 درصد است. دو خوشه دیگر (شامل مناطق شهری سایر استان‌ها که براساس بُردار قیمت به دو گروه تقسیم شدند) با خط فقر سرانه معادل ماهیانه حدود 360 و 410 هزار تومان، دارای نرخ فقر حدود 15.4 درصد هستند.

نرخ فقر کل در مناطق شهری نیز 14.9 درصد برآورد شده است.

** خط فقر در روستاها
خط فقر در مناطق روستایی اختلاف معناداری با مناطق شهری دارد. بیشترین خط فقر برای مناطق روستایی تهران و البرز به دست آمده که برای تابستان امسال، یک میلیون و 578 هزار تومان برآورد شده است. خوشه شامل مناطق روستایی استان‌های تهران و البرز با خط فقر سرانه معادل ماهیانه حدود 430 هزار تومان و نرخ فقر حدود 14.5 درصد بیشترین فقرا را در خود جای داده است.

بعد از آن مناطق روستایی زنجان، کرمانشاه، اصفهان، قم و قزوین(با اختلاف قابل توجه) 539 هزار تومان برای خانوار چهار نفره قرار دارند. نکته قابل توجه در خصوص مقایسه خط فقر روستایی و شهری آن است که در تابستان امسال خط فقر روستایی در همه خوشه ها نسبت به مدت مشابه پارسال، رشد بیشتری را نسبت به خط فقر شهری داشته است.

در نتایج حاصل از تعیین خط فقر در مناطق روستایی (گزارش مرکز پژوهش) نشان می‌دهد که خوشه شامل استان‌های سیستان و بلوچستان، ایلام و کهگیلویه و بویراحمد با خط فقر سرانه معادل ماهیانه حدود 200 هزار تومان (کم‌ترین مقدار خط فقر در خوشه‌های روستایی)، نرخ فقری حدود 13.5 درصد دارند.

در مجموع، نرخ فقر کل در مناطق روستایی نیز 11.6 درصد برآورد شده است.

** رشد خط فقر
براساس این گزارش، منظور از نرخ رشد خط فقر، رشد در سال های بعد نسبت به بازه زمانی مشابه سال گذشته است که هزینه سبد خط فقر با استفاده از شاخص قیمتها به روزرسانی شده است.

خط فقر در بهار امسال نسبت به بهار پارسال در مناطق مختلف کشور بین حدود 9 تا 11 درصد رشد داشته و این رشد برای تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته به حدود بین 22 تا25 درصد رسیده است.

با توجه به رشد قابل توجه شاخص قیمت مصرف کننده در تابستان 97 و همچنین ادامه رشد آن در پاییز، انتظار می رود خط فقر در پایان امسال نسبت به سال 1395 افزایش قابل ملاحظه ای پیدا کند. مهمترین دلایل این موضوع را می توان در رشد بیشتر شاخص قیمت گروه های خوراکی نسبت به سایر گروه ها در سال 1397 دانست.

** سیاست های اجرا شده در حمایت از فقرا
نگاهی به خط فقر محاسبه شده در سال های مختلف نشان می دهد که خط فقر در نقاط مختلف کشور تفاوت زیادی با یکدیگر دارد؛ ازاین رو سیاست های حمایتی از فقرا نیز باید متناسب با شرایط هر منطقه در نظر گرفته شود. این سیاست های حمایتی به خصوص در شرایط اخیر از اهمیت بسزایی برخوردار است.

براساس گزارش مرکز پژوهش ها، سیاست های حمایتی به کار گرفته شده در این زمینه باید هدفمند باشند. اکنون سیاست های حمایتی متعددی مطرح می شود؛ برای نمونه در سبد حمایتی تعیین شده دولت، خانوارهایی که درآمدهای ماهیانه آنها کمتر از سه میلیون تومان است مورد حمایت قرار گرفته اند.

با توجه به متفاوت بودن و پراکندگی رقم خط فقر در کل کشور، تغییر شیوه حمایتی از این قشر یک ضرورت است. به طور نمونه در شهرستان تهران خط فقر حدود 3.5 برابر خط فقر در نقاط روستایی استانها قرار دارد. این موضوع نشان می دهد که یک سیاست حمایتی یکسان نباید در کل مناطق کشور به اجرا گذاشته شود.

با توجه به پراکندگی قابل توجه خط فقر در نقاط مختلف کشور، دستمزدها نیز باید در مناطق مختلف متفاوت باشد. به طوری که افزایش قابل توجه حداقل دستمزد در مناطقی که خط فقر پایین تری دارد ممکن است به علت تحمیل هزینه اضافی به کارفرما، موجبات اخراج کارگران را فراهم کرده و فقر بیشتری را به همراه داشته باشد.