گفتگو،چشم انداز «تقابل» روسیه و اتحادیه اروپا

آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان در کنار امانوئل ماکرون، رییس جمهور فرانسه از جمله رهبران اتحادیه اروپا بود که با اتکا به توافقنامه مینسک خواستار تمدید تحریم های اتحادیه اروپا علیه روسیه شد، چرا که مواضع مسکو در دریای آزوف را غیر قابل پذیرش دانست. موضعی که البته با هشدار تند دمیتری مدودف، نخست وزیر روسیه روبرو شد؛ او تمدید و تشدید تحریم ها را تلاش برای سلطه و دیکتاتوری خواند و با امتناع از مرتبط دانستن این گونه رفتارها به حقوق بین الملل به اروپا هشدار داد که فراموش نکند طی قرن گذشته دو مرتبه در آستانه فاجعه قرار داشته است؛ اما سرانجام اتحادیه اروپا تحریم های روسیه را تا ژوئیه ۲۰۱۹ تمدید کرد.

از آغاز تحریم های اروپا علیه روسیه چهار سال می گذرد؛ تحریم هایی که اولین بار به دنبال الحاق کریمه به روسیه در ژوئیه ۲۰۱۴ وضع شد؛ در آن دوران هر دلار حدود ۴۰ و هر یورو حدود ۴۵ روبل بود و کمتر از دو سال به یکباره هر دلار تا مرز ۸۰ روبل نیز پیش رفت و هر یور به ۹۱ روبل رسید. اما کرملین تلاش کرد تا ارزش پول روسیه را حفظ کند و اکنون هر روبل برابر با ۶۸.۷۴ دلار و ۷۸.۴۳ یورو است.

اکنون این سوال وجود دارد که تحریم های اتحادیه اروپا به چه میزان بر روسیه فشار آورده است؛ چرا که با وجود این تحریم ها همچنان غرب به نتیجه مطلوب خود در موضوع اوکراین دست نیافته است.

یوری کریستوفر کوفنر، مدیر گروه مطالعات اروپا دانشگاه آکادمی اقتصاد مسکو در این رابطه در گفتگو با یورونیوزفارسی معتقد است که ابتدا باید ریشه تحریم های اعمالی علیه روسیه را شناسایی کرد.

به اعتقاد وی ریشه تحریم ها را باید در کاخ سفید جستجو کرد، چرا که آنها از اتحاد میان اتحادیه اروپا و روسیه (اتحادیه اوراسیایی) واهمه دارند؛‌ زیرا اتحادیه اروپا می تواند با پتانسیل های اقتصادی، نظامی و فرهنگی که در خود دارد، نقش اولویتی را از آمریکا در جهان بگیرد و این موضوع منافع لابی گران مالی، نظامی و صنعتی را در کاخ سفید به خطر می اندازد. از این رو وظیفه اصلی این گروه جلوگیری از ظهور قدرت و پتانسیلی برابر با آنها است.

این استاد آکادمی علوم اقتصاد مسکو با اشاره به وجود دو جریان در اتحادیه اروپا افزود که باید توجه داشت که اروپا را نمی توان یک بازیگر واحد در نظر گرفت و باید آن را به دو بخش تقسیم کرد: یک بخش بریتانیا، لهستان و کشورهای بالتیک هستند که از گذشته به دلایل تاریخی، پیرو سیاست های آمریکا در اوراسیا می باشند و مبتنی بر سیاست ضد روسیه به کسب منابع اقتصادی و قدرت سیاسی در این منطقه می پردازند.

اما بخش قابل توجهی از نخبگان کشورهای فرانسه، آلمان و ایتالیا و حتی اتریش به همکاری و روابط نزدیک سیاسی و اقتصادی میان روسیه و اتحادیه اروپا تمایل دارند. اما به هرحال ایالات متحده این اجازه را به آنها نمی دهد؛ چرا که پس از جنگ جهانی دوم، کشورهای اروپایی تحت فشار سیاسی-نظامی، اقتصادی و فرهنگی آمریکا قرار گرفتند و اگرچه بعضی آن را وفاداری می خوانند اما به نظر من باید آن را «اشغال شیرین» نامید.

به اعتقاد این تحلیلگر روس کاهش قیمت نفت در سال های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ نیز تاثیر بسیار بیشتری نسبت به تحریم ها بر تولید ناخالص داخلی روسیه داشت. وی همچنین بر این باور است که بیشتر تحریم ها علیه روسیه نمادین است و تنها تحریم هایی که در تقابل همکاری سیستم بانکی روسیه با بانک جهانی می باشد، قابل تامل است.

هدف اصلی تحریم ها

یوری کوفنر در پاسخ به این سوال که هدف اصلی این تحریم ها را چه می داند تاکید کرد که من فکر می کنم که استراتژیست های باهوش آمریکایی و انگلیسی که سیاست تحریم را طرح ریزی می کنند کاملا این موضوع را درک می کنند که بازگرداندن کریمه به اوکراین و یا خروج از دونباس میسر نمی شود؛ پس هدف اصلی این تحریم ها موضوع دیگری است. به نظر می رسد تحریم ها به دنبال عقب ماندگی اقتصادی و علمی فنی روسیه در رقابت رهبری جهانی است.

مدیر گروه مطالعات اروپای آکادمی اقتصاد مسکو در پاسخ به این سوال که آیا می توان اختلافات را از روش دیگری جز وضع تحریم حل کرد، بار دیگر به نقش آمریکا اشاره کرد و گفت که بیشتر مشکلات بین روسیه و اتحادیه اروپا مصنوعی است و از سوی ایالات متحده ایجاد شده است و مهمترین هدف آنها جلوگیری از ایجاد یک فضای اقتصادی مشترک میان اتحادیه اروپا و اتحادیه اقتصادی اوراسیایی است. چرا که محاسبات اقتصادی موسسه پژوهشی مونیخ نشان می دهد که کشورهای اروپای شرقی می توانند از مزایای اقتصادی و فضای مشترک میان اتحادیه اروپا و اتحادیه اقتصادی اوراسیایی بهره ببرند.

وی با اشاره به روابط روسیه و آمریکا تاکید کرد که همیشه می توان یک سازش و تعادل نفوذ میان روابط دو کشور پیدا کرد و منافع مشترکی برای تحقق این امر وجود دارد: طیف وسیع همکاری؛ از مبارزه علیه تروریسم جهانی تا محیط زیست.

این تحلیلگر روس از سوی دیگر معتقد است که تحریم ها در برخی از حوزه ها به روسیه کمک کرده است و مهمترین آن کاهش آرام وابستگی مواد اولیه سنتی روسیه از غرب بوده و این همان موضوعی است که روسیه و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیایی از سیاست انقباضی و جایگزینی واردات بسیار سود بردند.

به نظر می رسد کارآفرینان آلمانی، کشاورزان لهستانی و بانک های اروپایی بیشتر از همه در تحریم ها ضرر کرده اند. به عنوان مثال گزارش اتاق بازرگانی روسیه-آلمان نشان می دهد که در سال ۲۰۱۸ شرکت های آلمانی ۱.۵ میلیارد یورو ضرر کرده اند و تقریبا ۳۰۰ هزار فرصت شغلی را از دست داده اند.

از سوی دیگر «یلنا میخائیلوونا» مدیر بخش اوکراین، مولداوی و بلاروس دانشگاه پریماکوف وابسته به وزارت خارجه روسیه در گفتگو با یورونیوز فارسی به این نکته اشاره می کند که تا پیش از سال ۲۰۱۴ هیچ تحریمی علیه روسیه اعمال نشده بود و اتحادیه اروپا بزرگترین شریک تجاری روسیه به شمار می آمد؛ از سوی دیگر اگرچه روابط با ایالات متحده کمتر توسعه یافته بود، اما همکاری در صنایع جدی مانند فضایی وجود داشت.

ین استاد دانشگاه پرپماکوف معتقد است که فشار بر اقتصاد روسیه به واسطه تسلط ایالات متحده در نظام مالی جهانی مهمتر از تحریم ها بوده است. در عین حال وی بر این باور است که این تحریم ها که نشات گرفته از خواست آمریکا است، تاثیر منفی بر اقتصاد روسیه و کشورهای غربی و به ویژه اتحادیه اروپا داشته است.

یلنا میخائیلوونا در ادامه به سیر تحریم های علیه روسیه میان این سال های اخیر اشاره کرد و افزود که پس از ماجرای کریمه طی سالهای بعد بار دیگر تحریم ها علیه روسیه شدت پیدا کرد و روسیه را متهم به دخالت در انتخابات آمریکا، مسموم کردن سرگئی اسکریپال، حمایت از دولت بشار اسد برای حمله شیمیایی در سوریه کردند؛ نهایتا در سال ۲۰۱۸ بار دیگر این تحریم ها شدت بیشتری گرفت و آمریکا دامنه این تحریم ها را سختگیرانه تر کرد تا حتی به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر شرکای روسیه نظیر چین و هند نیز تاثیر داشته باشد.

به نظر می رسد از سوی دیگر یکی از دلایل تحریم ها، تمایل غرب به جلوگیری از تقویت اقتصادی و نظامی فدراسیون روسیه بود؛ چرا که به هر حال طبق نتایج یک همه پرسی که اکثریت قریب به اتفاق مردم شبه جزیره کریمه در آن شرکت داشتند و رای به الحاق منطقه خود به روسیه دادند، کریمه بخشی از روسیه شده است، اما کشورهای غربی این را به رسمیت نشناختند و کریمه را دلیلی برای وضع تحریم علیه روسیه کردند.

به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید

این استاد دانشگاه پریماکوف بر این باور است که اتحادیه اروپا در ابتدا خواستار حل مناقشه در اوکراین شد تا کریمه به این کشور بازگرداننده شود. اما باید توجه داشت که در مورد گسترش تحریم ها هیچ گاه توافق کاملی در اتحادیه اروپا وجود نداشته است.

همواره تعدادی از از کشورها نظیر لهستان و کشورهای بالتیک که سیاست ضد روسی دارند به دنبال تقویت تحریم ها بوده اند و از سوی دیگر برخی دیگر نظیر ایتالیا بر این عقیده هستند که باید تحریم ها کاهش پیدا کند و حتی لغو شود. در سال ۲۰۱۸ اتحادیه اروپا بسته تحریمی درباره اوکراین را با افزایش محدودی تصویب کرد و ما نمی توانیم بگوییم که آنها به دنبال سیاست آمریکا علیه روسیه هستند. کشورهای اروپایی از تحریم های ضد روسیه رنج می برند، اما در عین حال برخی علاقه مند به شکستن پروژه های مشترک مانند نورد استریم ۲ تحت فشار آمریکا هستند.

روسیه و اتحادیه اروپا؛ یک بام و دو هوای همکاری تا تحریم

روابط اروپا و روسیه همواره فراز و نشیب هایی با یکدیگر داشته است، اما به نظر می رسد با وجود تمامی ناملایمات سیر صعودی در روابط روسیه با قاره سبز وجود داشته است؛‌ موضوعی که در دکترین سیاست خارجی روسیه نیز پس از خارج نزدیک به آن اشاره شده است.

کرملین همواره به دنبال گسترش هر چه بیشتر تعاملات خود با اروپا بوده است. بند ۶۴ دکترین سیاست خارجی روسیه بر گفتگوهای فشرده و متقابل با اتحادیه اروپا و بر گسترش همکاری به خصوص در حوزه انرژی اشاره دارد.

در بند ۶۶ بر فعال کردن روابط متقابل دوجانبه سودمند با آلمان، فرانسه و اسپانیا تاکید می کند و حتی در بند ۶۹ بر گسترش روابط با دیگر کشورهای قاره سبز که در اتحادیه اروپا قرار ندارند نیز تاکید دارد. نزدیکی جغرافیایی روسیه و اروپا همکاری میان آنها را اجتناب ناپذیر دانسته است، اما بدون شک نقش انرژی و تاثیر آن بر حجم مبادلات تجاری میان روسیه و کشورهای اتحادیه اروپا این تعامل را دو چندان کرده است. از این رو به نظر می رسد با وجود همه فراز و نشیب ها و وجود ترمزهایی نظیر تحریم و تهدیدهایی نظیر ناتو، اما همچنان کرملین به دنبال گسترش روابط خود با این قاره سبز است.