۸ مارس، ادامه مبارزه زنان ایران علیه جمهوری اسلامی – مهتاب رستگار

مندرج در ژورنال شماره ۹۷۹ (لینک به فایل پی دی اف نشریه ژورنال برای پیاده کردن روی تلفن همراه)

به‌عنوان وکیل، هر روز با زنانی روبه‌رو می‌شوم که قربانی نظام حقوقی ناعادلانه جمهوری اسلامی شده‌اند، زنان کارگری که حقوقشان را نمی‌پردازند، مادرانی که از حق حضانت فرزندانشان محروم می‌شوند، دخترانی که قربانی قوانین ضدزن خانواده و مجازات‌های وحشیانه حکومتی هستند. اما آنچه امروز در ایران جریان دارد، تنها مبارزه‌ای برای اصلاح قوانین نیست، بلکه نبردی برای تغییر اساسی نظامی است که زن را شهروند درجه‌دو می‌داند و با ابزار سرکوب، خشونت و قوانین شریعت، ارادهٔ او را درهم می‌شکند.

مبارزه زنان در ایران سابقه‌ای طولانی دارد. از انقلاب مشروطه گرفته که زنان نخستین تشکل‌های مستقل خود را ایجاد کردند تا دههٔ ۵۰ که در جنبش‌های کارگری و دانشجویی نقش کلیدی داشتند. اما پس از انقلاب ۵۷، حجاب اجباری، محدودیت‌های شغلی و حذف بسیاری از حقوقشان، آغازی برای سرکوب سیستماتیک شد. بااین‌حال، زنان عقب‌نشینی نکردند. در اولین تظاهرات ۸ مارس ۵۷ با شعارهای ما انقلاب نکردیم تا به عقب برگردیم و آزادی نه شرقی است نه غربی جهانی‌ست، به میدان آمدند. همچنین از اعتراضات دههٔ ۷۰ و ۸۰ برای حق ورود به ورزشگاه می‌توان یادکرد و بدین صورت همواره مبارزه‌ای مستمر در جریان بوده است.

جمهوری اسلامی از ابتدا قوانین را بر پایه تبعیض جنسیتی بنا کرد. ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی، ریاست مرد بر خانواده را رسمی کرد، ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی به مرد اجازه قتل همسرش را در صورت «ظن به خیانت» می‌دهد، و قوانین ارث و شهادت نیز زنان را نصف مردان می‌دانند. این قوانین ابزار سرکوب زنان شد.

قتل ژینا (مهسا) امینی در شهریور ۱۴۰۱، چهره واقعی این نظام را بیش‌ازپیش آشکار کرد و به نقطه عطفی در مبارزات زنان تبدیل شد. این جنایت، خیزشی را رقم زد که فراتر از یک اعتراض بود. حجاب اجباری به شکلی گسترده به چالش کشیده شد، مقاومت در برابر سرکوب حکومتی با اعتصاب‌ها و تشکیل شبکه‌های همبستگی زنان و مبارزه حقوقی که وکلای زن با وجود تهدیدها آن را ادامه می‌دهند، از نتایج آن بود.

جنبش زنان ایران، از مشروطه تابه‌حال، نشان داده است که این مبارزه‌ای زودگذر نیست. برگزاری مراسم ۸ مارس امسال در تهران و کرمانشاه با حضور فعالین طیف‌های مختلف نشان داد که ۸ مارس نه صرفاً یک روز نمادین، بلکه فرصتی برای یادآوری مسیر طولانی مبارزه و مقاومت و ادامه آن است.