تکتک؛ روزنامه‌ای که اخبار معترضان عراقی را منتشر می‌کند

هنگامی که اینترنت در عراق به منظور جلوگیری از ادامه اعتراضات گسترده محدود شد، گروهی از خبرنگاران عراقی برای پخش اخبار به ابزاری کهنه روی آوردند – رسانه چاپی.

https://www.bbc.com/persian/magazine-50619735

تکتک، روزنامه‌ای چاپی و رایگان است که حالا به یکی از ابزارهای اصلی ثبت جنبش اعتراضی عراق تبدیل شده است.

هدف تکتک پوشش وقایع اعتراضی و ایجاد فضایی برای معترضان است تا بتوانند خواسته‌های خود را در آن مطرح کنند و به بیان نظرات سیاسی خود بپردازند.

عملیات مخفیانه ناشران تکتک نه تنها راهی برای دور زدن محدودیت‌های اینترنتی است، بلکه به خبرنگاران این روزنامه هم اجازه می‌دهد تا از فشارهایی که به خاطر ناآرامی‌ها به اکثر رسانه‌های عراقی وارد می‌شود فاصله بگیرند.

انعکاس عقاید معترضان

شماره نخست تکتک روز ۴ نوامبر منتشر شد و حاوی مطالبی درباره اعتراضات در میدان تحریر بغداد و استان‌های جنوبی بود.

این روزنامه از آن روز به بعد به مانیفست معترضان تبدیل شده است؛ بیان خواسته‌ها و ارائه “نقشه‌راهی برای نجات عراق” که خواهان ایجاد تغییرات در دولت و قانون اساسی است.

کسانی که این روزنامه را می‌چرخانند می‌گویند کارها با اتکا به سیستم خودکفا انجام می‌شود و برای چاپ و پخش تنها به تلاش‌ها و منابع مالی خودشان وابسته هستند. بعضی از چاپخانه‌ها هم برای چاپ رایگان این روزنامه هشت صفحه‌ای داوطلب شده‌اند.

تیراژ تکتک حالا بعد از ۶ شماره به حدود ۳ هزار نسخه رسیده است.

سردبیران تکتک در مصاحبه‌‌ای که ۲۶ نوامبر در وبسایت عربی پست منتشر شد گفتند این روزنامه نه تنها در پایتخت عراق پخش می‌شود، بلکه فایل پی‌دی‌اف آن هم برای معترضان در استان‌های جنوبی فرستاده می‌شود تا به خرج خود چاپش کنند.

چرا تکتک؟

نام این روزنامه به منظور ارج نهادن به نقشی که رانندگان تکتک در این اعتراضات ایفا کرده‌اند انتخاب شده است.

وقتی آمبولانس‌ها نمی‌توانند خود را به مناطق درگیری برسانند، برای انتقال مجروحان به بیمارستان از ماشین‌های کوچک استفاده می‌شود. دیدبان حقوق بشر می‌گوید نیروهای امنیتی به آمبولانس‌هایی که می‌خواهند خود را به مجروحان برسانند حمله کرده‌اند.

به گزارش روزنامه زمان که در لندن چاپ می‌شود و به مسائل عراق می‌پردازد، توصیف هیات سردبیری از تکتک چنین است: “ماشینی برای فقرا که به سمبل این انقلاب تبدیل شده.”

کاربران شبکه‌های اجتماعی از رانندگان تکتک قدردانی کرده‌اند و لقب “نماد اعتراضات” را به این ماشین‌های سه چرخ داده‌اند.

نسخه چاپی

روی آوردن به رسانه چاپی نتیجه قطع کردن اینترنت به دست مقامات به منظور محدود کردن امکان سازمان‌دهی معترضان در پی شروع شلوغی‌ها در هفته اول اکتبر بود.

یکی از سردبیران روزنامه به وبسایت عربی پست گفته است که “ما باید امکانی داشته باشیم که به ما اجازه بدهد همه را مطلع نگه داریم.”

او در ادامه گفته بود که هدف تکتک، برخلاف رسانه‌های سنتی که به گفته او غالبا پوشش دقیقی ندارند، نمایندگی معترضان و انعکاس نظراتشان است.

به گفته او معترضان خبرنگاران محلی را به کار در جهت منافع دولت یا قدرت‌های دیگر برای تخریب اعتراضات متهم می‌کنند.

ین سردبیر تکتک در ادامه گفته بود که برخی خبرنگاران هم مجبور شده‌اند بعد از حمله به دفاتر رسانه‌ها دست به خودسانسوری بزنند.

همین چند روز پیش بود که هیات نظارت بر رسانه‌های عراق مجوز هشت شبکه تلویزیونی را به خاطر “نشر محتوای تحریک کننده خشونت” لغو کرد.

مبارزه با اخبار دروغ

تکتک در عین حال به ابزاری تبدیل شده است که به معترضان اجازه می‌دهد تا با خبرهای دروغینی که به اعتقاد آن‌ها توسط رسانه‌های حامی دولت پخش می‌شود مقابله کنند.

تکتک در شماره نخست خود تحت عنوان “ناممکن، عراقی نیست” به ده خواسته معترضان پرداخت که به گفته این روزنامه توسط یکی از رانندگان تکتک نوشته شده بود.

در این روزنامه مطالبی هم از طرف فعالان محلی و ترجمه گزارش‌های رسانه‌های خارجی از اعتراضات عراق چاپ می‌شود.

یکی از معترضان در ۲۱ نوامبر به وبسایت الجزیره گفت “عالی است…ما نمی‌دانیم کجا نوشته و چاپ می‌شود. اما این چیز خوبی است چون نمی‌توانند دبیرانش را دستگیر کنند.”

این روزنامه همچنین به اتهاماتی که درباره جنبش اعتراضی در رسانه‌های جریان اصلی مطرح می‌شود، مانند این‌که با پول بازیگران خارجی به راه افتاده است، پاسخ می‌دهد.

یکی از سردبیران به عربی پست گفته بود “ما مقاله‌ای تحت عنوان نه به آمریکا، نه به اسرائیل، نه به عربستان، و نه به ایران منتشر کردیم تا این شایعات را مسخره کرده باشیم.”

تولید دموکراسی

این روزنامه توسط ۶ خبرنگار داوطلب و تعدادی فعال و متخصص رسانه و زیر نظر احمد عبدالحسین، خبرنگار و شاعر، اداره می‌شود.

عبدالحسین متولد ۱۹۶۶ است و برای وبسایت “اولترا عراق” مطلب می‌نویسد. او همچنین سردبیر فصلنامه شعر براءات است.

او در حساب کاربری خود در فیسبوک اخبار اعتراضات را منتشر می‌کند و عقاید سیاسی خود را شرح می‌دهد.

او در ۲۴ نوامبر در صفحه فیسبوک خود نوشت “دوران کودتا و حکومت نظامی به سر آمده است. جوانان به عامل تغییر تبدیل شده‌اند. کند است؟ آری. سخت است؟ آری. اما این تنها چیزی است که می‌تواند به دموکراسی، کشورداری خوب و آینده‌ای مناسب عراق منتهی شود.”

سردبیر این روزنامه احمد الشیخ ماجد است که در فیسبوک خود را خبرنگار وبسایت اولترا عراق و تلویزیون الرشید در بغداد معرفی می‌کند.

او در فیسبوک و توییتر فعال است. او در مطالبی که هر دو وبسایت منتشر می‌کند دولت عادل عبدالمهدی را به “دولت تیراندازان” تشبیه کرده که اشاره‌ای است به استفاده نیروهای امنیتی به اسلحه گرم برای پراکنده کردن معترضان.

او در ۱۵ نوامبر در توییتر نوشت “هر کسی که در دولت تیراندازان عضویت داشته باشد تا ابد باید با شرم زندگی کند. سریعتر بجنبید و تا دیر نشده خودتان را از این باتلاق ننگ و خون‌ریزی بیرون بکشید.”

آقای ماجد در ۵ نوامبر به روزنامه الشرق الاوسط که در لندن منتشر می‌شود و بودجه‌اش توسط عربستان تامین می‌شود گفت که این روزنامه تا زمانی که جوانان به اعتراض خود پایان دهند و به خواسته‌های “مشروع” خود برسند منتشر خواهد شد.

آیا این نقطه عطف است؟

سخت یا شاید زود باشد که بگوییم این روزنامه نقطه عطفی در دورنمای رسانه‌های عراقی خواهد بود.

اما اگر فشار لاینقطع به رسانه‌های عراقی، سخت‌گیری بر بعضی از خبرگزاری‌های محلی و عرب‌زبان به خاطر نحوه پوشش اعتراضات ضددولتی و وابستگی‌های سیاسی و فرقه‌ای اکثر بنگاه‌های خبری این کشور را در نظر بگیریم، شاید بتوان به این روزنامه نه به عنوان یک گرایش رسانه‌ای جدید بلکه به عنوان نشانه‌ای مبنی بر حضور نسلی جدید که خواهان رسانه مستقل است نگاه کرد.

این در عزم سردبیران تکتک که امید دارند روزنامه‌اشان روزانه منتشر شود مشهود است. آن‌ها به عربی پست گفته‌اند که تا به امروز موفق شده‌اند ۴۰۰ دلار پول جمع کنند که برای چاپ حداقل ۶ شماره کافی است.

این روند ممکن است با ظهور روزنامه‌های مشابهی در شهرهای جنوبی تقویت شود.همزمان که ششمین شماره تکتک داشت برای انتشار در بغداد آماده می‌شد، معترضان در استان جنوبی ذی قار هم داشتند شماره نخست روزنامه خود را تحت عنوان ستوته منتشر می‌کردند تا فعالیت‌های اعتراضی در ناصریه، مرکز استان، را پوشش دهند.بی بی سی