ایسنا: نزدیکی به گسل مهمترین دلایل تخریب مسکن مهر

دکتر مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به مطالعات میدانی انجام شده در مناطق زلزله‌زده استان کرمانشاه، گفت: در این سفر مطالعاتی، از شمال ناحیه زلزله‌زده یعنی از جوانرود به سمت پهنه کانونی زلزله در شهرک ازگله و سپس روستای امام عباس، روستای کوئیک و در نهایت شهر سرپل ذهاب بازدید کردیم.

وی ادامه داد: بر اساس یافته‌های به دست آمده از این مطالعات به‌نظر می‌آید ساختمان‌هایی که حداقل‌های مهندسی را رعایت کرده بودند، سالم مانده یا آسیب کمی دیده‌اند.

گسترش خرابی‌ها به‌ویژه در مسکن مهر سرپل ذهاب و سایر ساختمان‌های تازه‌ساز به دلیل  کیفیت بد ساخت این بناها مشاهده می‌شود.

زارع با تاکید بر اینکه  گسترش خرابی‌ها به‌ویژه در مسکن مهر سرپل ذهاب و سایر ساختمان‌های تازه‌ساز مشاهده می‌شود، خاطرنشان کرد: این سازه‌ها علاوه بر اینکه در معرض یک زلزله شدید با بزرگای ۷.۳ و در نزدیکی پهنه گسل اصلی قرار گرفته‌اند، با کیفیت بد ساخت این بناها مواجه هستند.

استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله و مهندسی زلزله با ابراز تأسف از اینکه کیفیت بد مسکن مهر مجددا خود را در زلزله کرمانشاه نشان داد، اضافه کرد: در زلزله‌های سال‌های ١٣٩١ و ١٣٩٣ ورزقان نیز دو تجربه تلخ قبلی ما از عملکرد واحدهای مسکن مهر بوده‌اند.

به گفته وی، حدود ۱۰۰ نفر از ٢٥٠ کشته‌ شده شهر سرپل ذهاب، مربوط به ساکنان مسکن مهر است و بقیه در سایر بناهای بعضا نوساز ویران‌شده جان خود را از دست داده‌اند.

زارع با بیان اینکه علاوه بر کیفیت بد ساخت، گسترش تخریب به محل ساختمان‌ها نیز بستگی داردعلاوه بر کیفیت بد ساخت، گسترش تخریب به محل ساختمان‌ها نیز بستگی دارد.، یادآور شد: واحدهایی که در سرپل ذهاب آسیب جدی دیده‌اند، روی زمین‌های کشاورزی با خاک نرم ساخته شده‌اند و به‌نظر می‌رسد اثر تشدید خاک نرم و سطح بالای آب زیرزمینی باعث شده شدت امواج در سطح زمین بیشتر شده و این بناها خسارت بیشتری را متحمل شوند.

این محقق مهندسی زلزله عامل دیگر تخریب سرپل ذهاب را نزدیک بودن منطقه به گسل و ایجاد مؤلفه حرکت شدید عمود بر گسلعامل دیگر تخریب سرپل ذهاب نزدیک بودن منطقه به گسل و ایجاد مؤلفه حرکت شدید عمود بر گسل است. ذکر کرد و افزود: به این معنا که به ‌نظر می‌رسد راستای گسترش گسیختگی گسله از کانون به سمت سرپل ذهاب بوده که باعث ایجاد یک جابه‌جایی جدی و شدید (در راستای شرقی- غربی) عمود بر گسل (با روند تقریبا شمالی- جنوبی) شده است و این پدیده‌ای است که به آن «جهت‌پذیری» می‌گوییم.

وی بی‌کیفیت‌بودن ساختمان‌ها، هم در مسکن مهر و هم در ساختمان‌های نوساز دیگر و همچنین ساختمان‌های روستایی ضعیف و فرسوده را در کنار اثر خاک نرم و پدیده جهت‌پذیری در تخریب این سازه‌ها مهم دانست.

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله جهت‌پذیری را فاکتور مهم دیگری برای مشاهده بیشترین خرابی شدید در نزدیکی پهنه گسله دانست و گفت: اثر توپوگرافی در روستاهایی که در لبه ارتفاعات یا روی تپه‌ها قرار دارند، از دلایل خرابی‌های نسبتا گسترده‌تر، به‌ویژه در روستاهای امام عباس کوئیک در شمال سرپل ذهاب بوده‌ است.

وی اثرات توپوگرافی را تشدید امواج لرزه‌ای در زلزله در لبه‌های قله‌ها و پاشنه‌های تپه‌ها و دره‌ها عنوان کرد.

زارع خاطرنشان کرد: در اثر این زمین‌لرزه زمین ‌لغزش‌های متعددی در منطقه رخ داده‌ است و مهمترین و بزرگترین لغزش احتمالا در مله (Meleh) کبود در ۵ ‌کیلومتری شمال سرپل ذهاب رخ داده که در حدود ۵ کیلومتر پهنا و حدود ۲ کیلومتر طول (در مسیر لغزش در دامنه کوه به‌سوی غرب) حجم عظیمی سنگ و خاک و واریزه و مواد دامنه‌ای جابه‌جا شده‌اند.

در این زلزله 7.3 ریشتری اگر استانداردهای حداقلی در ساخت رعایت می‌شد، میزان تلفات به کمتر از ٥٠ نفر می‌رسید و در نهایت عملا کسی نباید در چنین رخدادی کشته می‌شد.

وی ادامه داد: روستای مله کبود درست در پای پنجه این لغزش قرار گرفته، ولی ظاهرا آسیب جدی ناشی از ایجاد ترک و گسیختگی مربوط به لغزش ندیده است.

زارع علت اولیه بروز خسارت و خرابی در زلزله‌ای با بزرگای ۷.۳ را وجود زمین‌ساخت فعال و قرارگیری پهنه رومرکزی در پهنه گسله زمین‌لرزه‌ای ذکر کرد و افزود: این زلزله با بزرگای ٧.٣ و در عمق ٢٣ کیلومتری رخ داده است و اگر استانداردهای حداقلی در ساخت رعایت می‌شد، میزان تلفات به کمتر از ٥٠ نفر می‌رسید و در نهایت عملا کسی نباید در چنین رخدادی کشته می‌شد.

وی با اشاره به وضعیت امدادرسانی به مناطق زلزله‌زده، اظهار کرد: ساختار مدیریت بحران در کشور شامل نیروهای دولتی و مردمی، برای رویداد زمین‌لرزه‌هایی این‌چنین حتی در شهر مرزی مانند سرپل ذهاب و حتی با جمعیت تحت‌تأثیر بسیار محدود آمادگی ندارد ساختار مدیریت بحران در کشور برای رویداد زمین‌لرزه‌هایی این‌چنین حتی در شهر مرزی مانند سرپل ذهاب و حتی با جمعیت تحت‌تأثیر بسیار محدود، آمادگی ندارد.و در عین‌حال باید از ایفای نقش مؤثر و منظم نیروهای انتظامی و هلال‌احمر به نیکی یاد کرد.

به گفته این محقق، یکی از اولویت‌های مهم، بهداشت محل‌های آسیب‌دیده است؛ چراکه سوزاندن زباله‌ها یا دپوی آنها در کنار محل‌های اسکان اضطراری، هم صحنه‌های تأسف‌باری ایجاد کرده و هم سلامت مردم زلزله‌زده را تهدید می‌کند.

زارع در عین حال تاکید کرد: ارزیابی تفصیلی از منطقه زلزله‌زده ازگله سرپل ذهاب، به زمان بیشتری نیاز دارد.