روزنه rowzane خبری – تحلیلی
تصاویر ماهواره‌ای آسیب‌های جدیدی را در مسیرهای دسترسی و تونل‌های تاسیسات غنی‌سازی زیرزمینی فردو نشان می‌دهد. یک روز پس از حمله آمریکا با بمب‌های سنگرشکن به این تاسیسات هسته‌ای ایران، اسرائیل نیز در روز ۲۳ ژوئن این مرکز را هدف حمله قرار داد.
در نزدیکی تونل‌های ورودی مرکز فناوری هسته‌ای اصفهان نیز آسیب‌هایی در اثر حمله آمریکا به این تاسیسات دیده می‌شود که پیش‌تر مشاهده نشده بود. هم‌زمان نشانه‌هایی از آغاز عملیات پر کردن گودال‌ها در مجتمع غنی‌سازی نطنز در پی حملات آمریکا به چشم می‌خورد.
یک سند اطلاعاتی که در آمریکا درز کرده، میزان تاثیر کلی این حملات را زیر سوال برده و انتشار رسانه‌ای نتایج این ارزیابی، خشم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، را در پی داشته است.
تصاویر ماهواره‌ای جدید همچنین برای نخستین بار خساراتی را در یک دانشگاه در شمال شرق تهران و همین طور در ناحیه‌ای نزدیک به فرودگاه مهرآباد در غرب تهران نشان می‌دهد.اسرائیل و آمریکا اعلام کردند که حملات آنها با هدف جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای انجام شده است. ایران اما همواره این ادعاها را رد کرده و تاکید دارد که برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است.
آسیب‌های جدید در فردو
تاسیسات غنی‌سازی فردو، که در دل کوه‌ها و نزدیک شهر قم ساخته شده، در ۲۲ ژوئن با بمب‌های سنگرشکن آمریکا هدف قرار گرفت. تصاویر ماهواره‌ای شش گودال بزرگ، گرد و غبار خاکستری پراکنده و خرابی‌هایی را در محدوده این تاسیسات نشان می‌دهند.
یک روز بعد، اسرائیل اعلام کرد که بار دیگر به فردو حمله کرده و این بار مسیرهای دسترسی به این مرکز را هدف قرار داده است. مقام‌های ایرانی بعدا این حمله را تایید کردند.
تصاویر ماهواره‌ای با وضوح بالا که در ۲۴ ژوئن ثبت شده و شرکت مکسار آن را منتشر کرده، گودال‌ها و ساختمان‌های آسیب‌دیده‌ای را نشان می‌دهند که در تصاویر پس از حمله آمریکا قابل مشاهده نبود.
یکی از گودال‌های جدید در مسیر دسترسی به دهانه یک تونل در شمال غرب تاسیسات دیده می‌شود. دست کم دو گودال دیگر نیز در نزدیکی ورودی تونلی در لبه جنوبی مجتمع دیده شده‌اند.
تصاویر مکسارهمچنین تخریب یک سازه در شمال سایت را نشان می‌دهند. در همان منطقه، گودال‌هایی ناشی از حمله هوایی و گرد و غبار خاکستری نیز دیده می‌شود.در بخش غربی تاسیسات و در وسط یکی از مسیرهای دسترسی، یک گودال جدید دیگر به همراه آثار سوختگی قابل مشاهده است.
گمان می‌رود هدف از این حملات، دشوار کردن دسترسی به این مراکز و بازسازی آنها بوده است.میزان گرد و غبار خاکستری در برخی تصاویر ماهواره‌ای ممکن است نشانه‌ای از میزان تخریب در عمق زمین باشد.
ترِور لارنس، رئیس مرکز فناوری‌های انرژی در دانشگاه کرنفیلد و کارشناس آثار انفجار، می‌گوید: «انفجارهایی در عمق زمین، با قدرتی چنان زیاد که بتواند آن طور که گفته شده، بتن را بشکافد و خارج کند، آسیب انفجاری قابل توجهی به سازه‌های زیرزمینی وارد می‌کند.»
او می‌افزاید: «با توجه به پیچیدگی ساخت این‌گونه تاسیسات، بعید است خسارات وارده در کوتاه‌مدت یا حتی به صورت کلی قابل ترمیم باشد.»
آسیب به ورودی تونل‌ها در مجتمع اصفهان
مرکز فناوری هسته‌ای اصفهان که در جنوب شرق شهر اصفهان واقع شده، بزرگ‌ترین مجتمع تحقیقاتی هسته‌ای ایران است. این مرکز همچنین محل استقرار تاسیسات تبدیل اورانیوم است که در آن اورانیوم طبیعی به موادی تبدیل می‌شود که می‌تواند در دو مرکز غنی‌سازی اورانیوم ایران در نطنز و فردو غنی‌سازی شود.
اسرائیل دو بار به این مجتمع حمله کرده بود و در روز ۲۲ ژوئن نیز این مرکز هدف حملات آمریکا قرار گرفت که باعث تخریب گسترده‌تری در سراسر این تاسیسات شد.
مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، در اظهاراتی که به نظر می‌رسید با اشاره به تاسیسات تبدیل اورانیوم اصفهان بیان شده، از اثربخشی این حملات آمریکا دفاع کرد.
او گفت: «شما نمی‌توانید بدون یک مرکز تبدیل [اورانیوم]، سلاح هسته‌ای بسازید. اما الان حتی نمی‌توان فهمید آن مرکز کجاست، یا روی نقشه کجا بوده، چون کل آن منطقه سیاه شده است… دیگر وجود ندارد… از بین رفته است.»
تصاویر جدید ماهواره‌ای مکسار از این مجتمع، تخریب گسترده‌ای در تعداد زیادی از ساختمان‌ها را نشان می‌دهد. یکی از ساختمان‌ها که پیش‌تر از سوی موسسه علوم و امنیت بین‌الملل، به عنوان ساختمان اصلی تبدیل اورانیوم شناسایی شده بود، تقریبا به طور کامل نابود شده است.
تصاویر جدید از آثار حمله آمریکا، همچنین نشان می‌دهند که ورودی تونل‌ها در شمال این مجتمع نیز آسیب دیده‌اند. در شمال این تاسیسات، نزدیک به مجموعه‌ای در دامنه کوه، آسیب به یکی از ورودی‌های تونل به وضوح دیده می‌شود.
در یک تصویر دیگر نیز آسیب‌های بیشتری به دو ورودی دیگر تونل دیده می‌شود.
کارشناسان شرکت اطلاعاتی مایار ارزیابی کرده‌اند که این ورودی‌ها احتمالا دچار آسیب ساختاری «متوسط» شده‌اند. آنها به آثار سوختگی در اطراف ورودی‌ها اشاره کردند، اما همچنین خاطرنشان کردند که بتن‌های مجاور تقریبا آسیبی ندیده‌اند و فروریزشی در زمین بالای ورودی‌ها مشاهده نمی‌شود.
تلاش‌های قبلی ایران برای تقویت این ورودی‌ها با انباشتن خاک ممکن است اثربخشی حملات آمریکا را کاهش داده باشد.
مارک کانسیان از مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی می‌گوید: «به نظر می‌رسد یکی از ورودی‌های تونل اصفهان دچار انفجار داخلی و آتش‌سوزی شده، چون آوارهای سیاه‌رنگ از دهانه آن بیرون ریخته است. اگر این طور باشد، تعمیر آن ممکن است سال‌ها طول بکشد.»
او ادامه می‌دهد: «از سوی دیگر تغییر رنگ ممکن است صرفا نتیجه اثر خود سلاح باشد، نه نفوذ آن. ورودی دیگر تونل به نظر می‌رسد با شن و خاک پوشیده شده است. اگر فقط همین اتفاق افتاده باشد، احتمالا بتوان در عرض چند هفته آن را بازگشایی کرد.»
پوشاندن گودال‌ها در نطنز
تاسیسات غنی‌سازی نطنز، به‌عنوان اصلی‌ترین مرکز غنی‌سازی اورانیوم ایران، در جریان این درگیری‌ها هدف حملات اسرائیل و آمریکا قرار گرفت.
تصاویر ماهواره‌ای ثبت‌شده در ۲۲ ژوئن، بلافاصله پس از حمله آمریکا، دو گودال قابل مشاهده در ناحیه‌ای وسیع در مرکز این مجتمع را نشان می‌دهند. باور بر این است که این گودال‌ها در بالای ساختمان‌های زیرزمینی مربوط به سالن‌های سانتریفیوژ ایجاد شده‌اند که غنی‌سازی اورانیوم در آنها انجام می‌شود.
صویر جدیدی که در تاریخ ۲۴ ژوئن گرفته شده نشان می‌دهد که این گودال‌ها با خاک پوشانده شده‌اند که ممکن است حاکی از آغاز عملیات ترمیم آسیب‌های وارده به این مجموعه باشد.
دیوید آلبرایت از موسسه علوم و امنیت بین‌الملل می‌گوید: «در نظر بگیرید اگر سقف خانه‌تان سوراخ شده باشد چه می‌کنید. به‌علاوه آنها احتمالا می‌خواهند در برابر اصابت دوباره یک بمب نفوذی به همان نقطه، دست‌کم نوعی مقاومت ایجاد کنند.»
فرودگاه مهرآباد
یکی از اهداف کلیدی حملات اسرائیل در جریان این درگیری‌ها، فرودگاه مهرآباد در غرب تهران بود. ویدیوها و تصاویری که بخش «بی‌بی‌سی وریفای» راستی‌آزمایی کرده، نشان می‌دهد که اسرائیل چندین بار این فرودگاه را بمباران کرده است.
مهرآباد، که زمانی فرودگاه بین‌المللی اصلی پایتخت بود، اکنون عمدتا پروازهای داخلی را پوشش می‌دهد.
اسرائیل تصاویری از هدف قرار دادن دو فروند جنگنده اف-۱۴ تامکت در این فرودگاه منتشر کرد. این هواپیماها پیش از انقلاب ۱۳۵۷ در زمان حکومت شاه خریداری شده بود.
در یکی از تصاویر، که در یک محدوده صنعتی در بخش جنوب باند فرود گرفته شده، آسیب به چندین سازه قابل مشاهده است.
در تصویری دیگر از ناحیه‌ای در غرب باند فرودگاه، می‌توان دید که دست‌کم یکی از سازه‌ها به‌طور کامل نابود شده است.
این محدوده محل فعالیت چندین شرکت هوافضا است که با صنایع دفاعی ایران در ارتباط هستند.
دانشگاه «شهید رجایی»
تصاویر ماهواره‌ای همچنین نشان می‌دهند که چندین ساختمان در دانشگاه «شهید رجایی» در منطقه لویزان در شمال شرق تهران هدف قرار گرفته‌اند.
ویدیوهایی که بی‌بی‌سی راستی‌آزمایی کرده، تایید می‌کند که لویزان در جریان این درگیری‌ها هدف چندین حمله هوایی اسرائیل قرار گرفته است.
تصاویر ماهواره‌ای تخریب گسترده چند ساختمان بزرگ را در نزدیکی محوطه دانشگاه نشان می‌دهد که آوار در اطراف آنها پراکنده شده است.
با ا این حال تصاویر جدید به یک پرسش محوری پس از حملات آمریکا و اسرائیل پاسخ نمی‌دهد: آیا ایران همچنان ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را حفظ کرده است؟
دیوید آلبرایت می‌گوید: «در مجموع حملات آمریکا و اسرائیل برنامه غنی‌سازی سانتریفیوژی ایران را به شکل موثری نابود کرده‌اند. مدت زیادی طول خواهد کشید تا ایران دوباره بتواند به سطح پیش از این حملات برسد.»
او در ادامه می‌گوید: «با وجود این، بقایایی مانند ذخایر اورانیوم غنی‌شده با درصدهای ۶۰، ۲۰ و ۳ تا ۵ درصد و همچنین سانتریفیوژهایی که تولید شده اما هنوز در نطنز یا فردو نصب نشده‌اند، همچنان وجود دارند. این اجزای نابودنشده همچنان تهدید به شمار می‌آیند، چون می‌توانند در آینده برای تولید اورانیوم با درجه تسلیحاتی به کار گرفته شوند.» بی بی سی
