عضو کمیسیون انرژی مجلس:حملات اسرائیل یکی از علل آتش سوزی ها در صنعت نفت و گاز است

محمد بهرامی، عضو کمیسیون انرژی مجلس به وب سایت دیده‌بان ایران در باره آتش سوزیها و انفجارات در صنعت نفت و گاز گفته است: طبق برآوردهای رسمی و غیررسمی در نیمه اول سال ۱۴۰۴، بیش از ۱۲ مورد آتش‌سوزی یا انفجار بزرگ و متوسط در تأسیسات نفتی، پتروشیمی‌ها، خطوط انتقال و پایانه‌های صادراتی کشور رخ داده است.

* ۲۰ درصد موارد دیگر هم ترکیبی از قصور مدیریتی، تاخیر در رسیدگی اضطراری، ضعف بودجه HSE و نبود سامانه هشدار دیجیتال کافی و نیز تخاصمات اخیر با اسرائیل رخ داده است. این آمار شامل موارد فوتی و خسارت‌بار نیز بوده است. اگر موارد کوچک‌تر، حریق‌های موضعی و نشتی‌های منجر به دود یا احتراق نیز لحاظ شوند، این عدد به بیش از ۲۰ مورد خواهد رسید. 

* علت حدود ۵۰ درصد از این حوادث، فرسودگی تجهیزات، عدم تعمیرات پیشگیرانه (PM) و نوسازی نکردن سامانه‌های پایش فشار و دما است. حدود ۳۰ نیز ناشی از خطای انسانی، آموزش ناکافی کارکنان عملیاتی، و بی‌توجهی به پروتکل‌های ایمنی است.

*۲۰ درصد موارد دیگر هم ترکیبی از قصور مدیریتی، تاخیر در رسیدگی اضطراری، ضعف بودجه HSE و نبود سامانه هشدار دیجیتال کافی و نیز تخاصمات اخیر رژیم صهیونستی رخ داده است. بنابراین، عمده مشکلات ناشی از ساختار معیوب تصمیم‌گیری و اولویت پایین ایمنی در سطوح ارشد صنعت نفت، گاز و پتروشیمی کشور است. 

* تحریم‌ها منجر به تأخیر یا ناتوانی در تأمین قطعات یدکی و فناوری‌های نوین مانیتورینگ شده‌اند. همچنین تأخیر در پرداخت حقوق نیروهای تخصصی یا خروج نخبگان باعث افت کیفیت تعمیرات و نظارت شده است. اما نمی‌توان تمام علت را متوجه تحریم‌ها کرد. بخش مهمی از مشکلات، مربوط به ضعف برنامه‌ریزی داخلی، مدیریت انتصابی ناکارآمد و نگاه فرعی به HSE در ساختارهای بودجه‌ای و اولویت‌بندی‌ها است.

*در چند حادثه، تلفات انسانی رخ داده، از جمله در پتروشیمی خارگ و پالایشگاه آبادان. در برخی موارد نیز واحدهای گازی به مدت چند روز از مدار خارج شده‌اند و برداشت یا صادرات کاهش یافته است. همچنین اعتبار بین‌المللی و بیمه‌ای ایران در بازارهای انرژی آسیب دیده است. صادرات LPG و میعانات هم در دو مقطع دچار اختلال فنی شدند. 

وی در پاسخ به این پرسش که وزارت نفت و شرکت‌های تابعه برای جلوگیری از تکرار این حوادث چه کرده‌اند، گفت: در این زمینه اقدامات پراکنده‌ای انجام شده است؛ از جمله دستور بازبینی فوری سیستم‌های هشدار و نگهداری پیشگیرانه صادر شده، دستورالعمل تعمیرات اجباری در برخی شرکت‌ها تدوین شده، کمیته ایمنی وزارت نفت جلسات مختلفی برگزار کرده و شخص وزیر نیز بازدیدهای میدانی انجام داده است. اما هنوز برنامه جامع اصلاح ساختاری و تجهیز زیرساخت‌های حیاتی ایمنی به فناوری روز ابلاغ نشده است. در واقع، پاسخ‌ها اغلب واکنشی و مقطعی بوده‌اند. 

 اعتبار بین‌المللی و بیمه‌ای ایران در بازارهای انرژی آسیب دیده است

بهرامی در پاسخ به این پرسش که چه راهکارهایی می‌تواند جلوی این روند را بگیرد، عنوان کرد: شش راهکار کلیدی و قابل‌اجرا عبارت‌اند از نوسازی اجباری تجهیزات فرسوده با اولویت خطوط حساس و پمپ‌های داغ، ایجاد سامانه مانیتورینگ دیجیتال IoT برای فشار، دما، نشتی و حریق، افزایش بودجه HSE به‌صورت مستقل از بودجه‌های عملیاتی، بازآموزی دوره‌ای عملیاتی برای کارکنان شیفت (با آزمون مجدد)، تشکیل کمیته‌های ایمنی مستقل استانی و گزارش به مجلس و برنامه‌ریزی برای بیمه‌های جامع آتش‌سوزی و آسیب انسانی. 

غالب این حوادث نتیجه ترکیبی از فرسودگی تجهیزات، ضعف در نگهداری پیشگیرانه، خطاهای انسانی، بی‌توجهی به آموزش‌های ایمنی و کم‌اولویتی HSE در ساختار تصمیم‌گیری کلان است. در کنار این، فشارهای ناشی از تحریم و خروج نخبگان نیز در تشدید بحران نقش داشته‌اند. اگر نگاه راهبردی و ساختاری به موضوع ایمنی و تاب‌آوری زیرساخت‌ها اتخاذ نشود، در آینده نزدیک نه‌تنها جان نیروهای عملیاتی، بلکه ظرفیت تولید، صادرات، اعتماد بیمه‌ای و حتی اعتبار بین‌المللی ایران در بازار انرژی نیز به‌شدت آسیب خواهد دید.