روزنه rowzane خبری – تحلیلی
- بخش مانیتورینگ/بی‌بی‌سی:کوبا از روز ۱ ژانویه ۲۰۲۱ دست به اصلاحاتی عمیق و حساس در اقتصاد خود زد که تاثیری سنگین بر جیب کوبایی‌های معمولی و اقتصاد دولتی آسیب‌دیده این کشور خواهد داشت.
در “روز صفر فرمان پولی و تبادلی”، این جزیره کمونیستی یک واحد پولی واحد (پزوی کوبا) اتخاذ می‌کند که نرخ برابری آن با دلار به نسبت ۲۴ به ۱ ثابت خواهد بود. این حرکت در عمل باعث کاهش ارزش پزو خواهد شد و با افزایش شدید قیمت مواد غذایی و کالاها و خدمات اساسی، و همچنین افزایش دستمزدها و مستمری بازنشستگان همراه خواهد بود.
تحلیلگران در داخل و خارج این کشور می‌گویند که این اصلاحات اقتصادی در سی سال گذشته بی‌سابقه بوده است. کوبا در سال‌های دهه ۱۹۹۰ مجبور شد برای مقابله با رکود عمیق اقتصادی که ناشی از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، یعنی مهمترین کمک‌کننده مالی خود، بود به اصلاحات اقتصادی رو بیاورد.
رسانه‌های دولتی می‌گویند که این اصلاحات با “لحظه‌ای پیچیده” برای کوبا همزمان شده است – بحرانی اقتصادی که ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹ و سختتر شدن تحریم‌هایی است که دولت دونالد ترامپ اعمال کرده است و باعث کمبود ارز، مواد غذایی، دارو و دیگر کالاهای اساسی شده است. دولت می‌گوید که اقتصاد کوبا در سال ۲۰۲۰ یازده درصد کوچکتر شد.
فزایش قیمت‌ها مساله اجتماعی حساسی است و دارد زمانی اعمال می‌شود که حزب کمونیست از یک طرف در حال سرکوب معترضان سیاسی بوده است و از طرف دیگر به خاطر افزایش دسترسی مردم به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی با انتقادات داخلی بی‌سابقه‌ای روبه‌رو شده است.
ناراحتی مردم عادی کوبا بابت تاثیر این اصلاحات دارد در فضای مجازی منعکس می‌شود، و نبردی رسانه‌ای بر سر روح و قلب مردم بین رسانه‌های دولتی بسته و تحت کنترل از یک طرف و رسانه‌های ضدحکومتی مخالفان که بیشتر و بیشتر در دسترس مردم قرار دارند از طرف دیگر در جریان است.
ین اصلاحات تقریبا بر تمامی ابعاد بودجه خانوار تاثیر خواهد گذاشت. مقامات می‌گویند که این روند شامل “حذف تدریجی یارانه‌های بیش از اندازه و کمک‌های غیرضروری” خواهد شد.
در حالی که دولت می‌گوید این اقدامات برای پایان دادن به بی‌کفایتی‌های چندین و چند ساله اقتصاد سوسیالیستی این کشور، و افزایش بهره‌وری، الزامی است، مردم کوبا دارند با در نظر گرفتن قیمت‌ها، دستمزدها و مستمری‌های جدید دخل و خرج خود را با نگرانی حساب می‌کنند.
در صدها نظری که در رسانه‌های دولتی منتشر شده است، بسیاری از کوبایی‌ها از ناکافی بودن افزایش حقوق‌ها برای پوشش هزینه زندگی بیشتر ابراز نگرانی کرده‌اند.
خواننده‌ای به نام “ریکاردو” در پاسخ به پادکستی که دولت درباره این اصلاحات در وبسایت خبری دولتی کوبادیبیت منتشر کرده بود نوشت که “حساب و کتاب برای همه جور در نمی‌آید.”
خواننده دیگری به نام “ویلیتو” مشکل را اینگونه توصیف کرد: “شما باید این عدم توازن را برای من توضیح دهید. ارزش دستمزد من ۳ برابر شده است، اما اگر بخواهم چند مثال بزنم قیمت نان دارد ۲۰ برابر می‌شود، حمل‌ونقل ۸ برابر، برخی اقلام دارویی ۳۰ برابر، و هزینه برق را هم نمی‌توانم مشخص کنم. چطور می‌توان در این وضعیت با کار کردن زنده ماند؟”
آیا “درمان بدتر از بیماری خواهد بود”؟
با این که بسیاری از کسانی که در رسانه‌های دولتی اظهار نظر می‌کردند با لزوم اصلاحات موافق بودند، انتقادات زیادی نیز به خاطر شیوه اجرای آن به مقامات می‌شد. خوانندگان از مسائل مختلفی ابراز ناراحتی می‌کردند، از شکایت بابت کیفیت بد نان و خدمات عمومی گرفته تا نگرانی بابت تاثیری که این اصلاحات بر توان مالی و پس‌اندازهایشان خواهد داشت.بعضی‌ها مضطرب بودند که نکند “درمان بدتر از بیماری باشد”.
فشارها باعث شده است که دولت کوبا زنجیره‌ای از مقامات را به رسانه‌ها بفرستد تا در مصاحبه‌های تلویزیونی و چندین و چند مقاله به انتقادات پاسخ دهند و نگرانی‌ها را برطرف کنند.
عصبانیت بابت افزایش ۵ برابری قیمت برق چنان زیاد بود که دولت روز ۲۸ دسامبر در یک عقب‌نشینی غیرعادی اعلام کرد که افزایش قیمت برق برای بیشتر خانوارها “کمتر” از میزان برنامه‌ریزی‌شده خواهد بود.
انکار “شوک‌درمانی” از طرف دولت
با این که نشانه‌هایی از بسته‌های تنظیم اقتصادی صندوق بین‌المللی پول در اصلاحات کوبا دیده می‌شود، میگوئل دیاز-کانل، رئیس‌جمهور این کشور، گفته است که این تمهیدات به هیچ عنوان “شوک‌درمانی” محسوب نمی‌شود. مقامات تاکید دارند که از “آسیب‌پذیرترین” بخش‌های جامعه سوسیالیستی کوبا محافظت خواهد شد.
اما رسانه‌های رسمی کوبا لزوم ایثار و کار برای اجرای این اصلاحات را مخفی نمی‌کنند و از قول مقامات می‌گویند که تورم احتمالا زیاد خواهد شد و “نظام پدرسالارانه” گذشته به انتها رسیده است.
خوزه آلخاندرو رودریگز، مفسر روزنامه سازمان جوانان حزب کمونیست، روز ۱۵ دسامبر نوشت: “نظام مشخصا به این نتیجه رسیده که کوبا نمی‌تواند با وجود حمایت‌های بیش از حد برابرخواهانه به کامیابی برسد.”
و خبرگزاری رسمی کوبا نیز روز ۲۸ دسامبر در گزارشی جدی عنوان کرد: “دانشگاهیان هشدار می‌دهند که در کوتاه‌مدت تاثیر مثبت بر بهره‌وری ناچیز خواهد بود.”
اعتراض و نارضایتی: “ترکیبی توفانی”؟
رسانه‌های معترض و در تبعید کوبایی گزارش‌هایی درباره این برنامه اصلاحی منتشر کرده‌اند که نگرانی‌ها و تردیدها را تقویت می‌کند، و در عین حال می‌گویند که افزایش دسترسی به اینترنت به نظر می‌رسد که باعث شدت گرفتن انتقادات و اعتراضات به دولت شده باشد.
روز ۲۷ دسامبر مقاله‌ای در یکی از وبسایت‌های مخالف منتشر شد که می‌گفت این اصلاحات حساس و مقاومت اخیر در برابر دولت “ترکیبی توفانی” ایجاد کرده است. اشاره این مقاله به اعتراضاتی بود که به جنبش سن ایزیدور معروف شده است و روز ۲۷ نوامبر تجمع اعتراضی کم‌سابقه‌ای را برگزار کرد.
رسانه‌های ضددولتی می‌گویند که کوبا بدترین زمان را برای اجرای چنین تغییرات دردآوری انتخاب کرده است.
ایلیاس آمور، اقتصاددان کوبایی در تبعید، روز ۲۵ دسامبر در یکی از وبسایت‌های خبری مخالف نوشت که کوبا به رکود اقتصادی “دوران خاص” دهه ۱۹۹۰ بازگشته است.
نظر مفسران مخالف بر این است که برخورد دولت با معترضان سیاسی، کسانی که به ایجاد بازار سیاه و احتکار متهم شده‌اند و بخش خصوصی مشکل‌دار دارد به تدریج سختگیرانه‌تر می‌شود. پیش‌بینی آن‌ها این است که مقامات با نارضایتی اجتماعی روبه‌رو خواهند شد، هر چند که امید هاوانا بر این است که با قرار گرفتن جو بایدن در راس امور از تحریم‌های آمریکا کاسته شود.
به گزارش یکی از وبسایت‌های مخالف، کارگران بندر هاوانا در ۲۴ دسامبر از تخلیه محموله کود یک کشتی سر باز زده بودند چون “نمی‌دانستند که چه زمانی قرار است حقوق بگیرند”.
دوئل رسانه‌ای و کارزار در شبکه‌های اجتماعی
وبسایت‌های مخالف خبر از انتشار میم‌هایی در شبکه‌های اجتماعی می‌دهند که هدفشان انتقاد از این اصلاحات است. دولت کوبا می‌گوید که رسانه‌های مخالف توسط دولت آمریکا حمایت مالی می‌شوند و می‌خواهد با برگزاری کارزار در شبکه‌های اجتماعی با آن‌ها مقابله کند.
توییت‌های شخصی آقای دیاز-کانل معمولا به صحنه نبرد بین طرفداران و منتقدان تبدیل می‌شود.
روز ۲۵ دسامبر، رسانه‌های دولتی کوبا ویدیو شادی تحت عنوان “با کوبا درگیر نشوید” منتشر کردند که در آن هنرمندان، نوازندگان و رقصنده‌های حامی دولت این کشور با اجرای ترانه‌ای در خیابان‌های هاوانا هر گونه دخالت و انتقاد خارجی را رد می‌کردند.
نگاه بسیاری از کوبایی‌های عادی بدبینانه‌تر از این بود، اما خالی از طنز نبود. یکی از مخاطبان وبسایت کوبادیبیت روز ۲۹ دسامبر با اشاره به اصلاحات ۱ ژانویه در این وبسایت نوشت: “روز صفر یعنی شما با ۵۰۰ پزو از خانه خارج می‌شوید و با صفر پزو به خانه برمی‌گردید.”
بی بی سی
