اعتراضات و قیام‌ها در کشورهای عربی از سال ۲۰۱۱ تاکنون

از سال ۲۰۱۱ تاکنون اعتراضات با هدف تغییرات دمکراتیک در کشورهای عربی، از تونس و الجزایر گرفته تا سودان که در آنجا ارتش به حکومت ۳۰ ساله عمر البشیر پایان داد، رو به افزایش بوده است.

خبرگزاری فرانسه در این گزارش خلاصه‌ای از مهم‌ترین اعتراضات و قیام‌ها در جهان عرب را گرد آورده است.

تونس، زادگاه بهار عربی

در دسامبر ۲۰۱۰ خودسوزی یک جوان دستفروش نقطه آغاز اعتراضات سراسری علیه فقر و بیکاری شد. کمتر از یک ماه بعد زین‌العابدین بن علی، دیکتاتور تونس، پس از ۲۳ سال حکومت از کشور گریخت. این حوادث آغازگر اعتراضات گسترده‌ای در سایر کشورهای عربی علیه رهبران و رژیم‌های پایدار شد.

تونس به دلیل صلح‌آمیز بودن اعتراضات و انتقال قدرت به حکومت جدید شهرت یافت. در سال ۲۰۱۴ قانون اساسی جدید کشور تصویب شد که در آن قدرت و اختیارات رئیس‌جمهوری محدود شده است.

دسامبر ۲۰۱۴ محمد باجی قائد سبسی در اولین انتخابات دمکراتیک ریاست جمهوری به پیروزی رسید. قرار است انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری بعدی تونس اواخر سال ۲۰۱۹ برگزار شود.

مصر، سرکوب و کودتا

در پی یک شورش گسترده و هجده روزه که طی آن حدود ۸۵۰ نفر کشته شدند حسنی مبارک روز ۱۱ فوریه ۲۰۱۱ از قدرت کناره‌گیری کرد و سه دهه حکومت با مشت آهنین در مصر پایان یافت.

در ژوئن ۲۰۱۲ محمد مرسی، نامزد اخوان المسلمین در اولین انتخابات دمکراتیک ریاست جمهوری به پیروزی رسید. یک دوره یک ساله از اعتراضات و درگیری‌های سیاسی بر مصر حاکم شد تا اینکه عبدالفتاح السیسی، رئیس ستاد ارتش، دولت محمد مرسی را برکنار کرد.

عبدالفتاح السیسی در سال ۲۰۱۴ به مقام ریاست‌جمهوری انتخاب شد. منتقدان حکومت و گروه‌های مدافع حقوق بشر او را به سرکوب شدید مخالفان متهم کرده‌اند.

لیبی: آشوب

روز ۱۵ فوریه اعتراضات علیه معمر قذافی که ۴۲ سال قدرت را در دست داشت آغاز شد. تظاهرات به شورش مسلحانه بدل شد و ناتو از آن حمایت کرد. روز ۲۲ اکتبر قذافی دستگیر و کشته شد.

از آن زمان این کشورِ صاحب منابع غنی نفت دستخوش آشوب شده، گروه‌های مختلفی مدعی حکومت هستند و نیروهای شبه‌نظامی گوناگونی برای تصرف مناطق بیشتر و کسب قدرت می‌جنگند.

از روز چهار آوریل نیروهای ژنرال خلیفه حفتر تهاجم گسترده‌ای را برای تصرف طرابلس، پایتخت آغاز کرده‌اند.

بحرین: اعتراض و ادامه نارضایتی

در این شیخ‌نشین کوچک که اکثریت جمعیت آن شیعه هستند حکومت در دست اقلیت سنی است و از فوریه ۲۰۱۱ که اعتراضات با هدف اصلاحات سیاسی آغاز شد تاکنون هر از چند گاه یکبار شاهد بروز ناآرامی بوده است.

صدها نفر از مخالفان حکومت و معترضان به زندان افتاده و یا تابعیت بحرینی آنها لغو شده است.

سوریه: ۹ سال جنگ داخلی

تظاهرات سیاسی صلح‌آمیزی که از روز ۱۵ مارس ۲۰۱۱ آغاز شد به یک جنگ ویرانگر بدل شده که بر اثر آن حداقل ۳۷۰ هزار نفر کشته و حدود ۱۲ میلیون نفر آواره شده و یا مجبور به مهاجرت شده‌اند.

در سال ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ گروه‌های جهادی نظیر جبهه النصره و «خلافت اسلامی» (داعش) مناطق وسیعی را که در کنترل شورشیان مخالف حکومت بشار اسد بود تصرف کرده و به تهدید اصلی بدل شدند.

حکومت سوریه با حمایت روسیه و ایران توانسته است که بخش زیادی از خاک کشور را بازپس بگیرد و امروزه حدود دو سوم سوریه را در کنترل دارد. در مارس ۲۰۱۹ آخرین مناطق تحت کنترل گروه «خلافت اسلامی» توسط نیروهای دمکراتیک سوریه، متحد اصلی آمریکا در جنگ علیه داعش، آزاد شد.

یمن: جنگ و قحطی

فوریه ۲۰۱۲ در نتیجه یک سال اعتراض و شورش گسترده، علی عبدالله صالح، رئیس‌جمهوری یمن، پس از سه دهه حکومت برکنار شد.

در سال ۲۰۱۴ شورشیان حوثی با یک تهاجم گسترده بخش‌های وسیعی از یمن از جمله صنعا، پایتخت را تصرف کردند. در بهار ۲۰۱۵ ائتلافی از کشورهای عربی به رهبری عربستان سعودی علیه شیعیان حوثی وارد جنگ شد.

طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی حدود ۱۰ هزار نفر در یمن کشته شده‌اند ولی سایر نهادهای بشر دوست رقم واقعی تلفات را بسیار بیشتر از این می‌دانند. طبق آمارهای سازمان ملل متحد، حداقل ۱۰ میلیون نفر از مردم یمن در معرض گرسنگی و قحطی هستند.

الجزایر: استعفای بوتفلیقه

از ۲۲ فوریه ۲۰۱۹ تظاهرات گسترده و بی‌سابقه در شهرهای مختلف علیه نامزدی عبدالعزیز بوتفلیقه برای پنجمین دوره ریاست‌جمهوری، الجزایر را به لرزه درآورد. رهبر سالخورده و بیمار الجزایر از سال ۱۹۹۲ قدرت را در دست داشت.

روز دوم آوریل آقای بوتفلیقه تحت فشار نیروهای مسلح الجزایر برای استیضاح و رای به عدم کفایت او بالاخره استعفا داد. رئیس مجلس اعلا به عنوان رئیس‌جمهور موقت تعیین شده و وظیفه‌اش تشکیل دولت جدید و برگزاری انتخابات است. ولی معترضان کماکان بر خواست اصلی خود که برکناری تمامی حکومت و کادر رهبری کشور است، تاکید دارند.

سودان: ارتش، عمر البشیر را سرنگون کرد

از اوایل دسامبر ۲۰۱۸ مردم در اعتراض به افزایش بهای نان به خیابان‌ها آمده و پس از مدتی این تظاهرات به اعتراض علیه عمر البشیر رئیس‌جمهوری سودان بدل شد و مردم خواستار برکناری او شدند.

روز ۱۱ آوریل همزمان با ششمین روز تحصن گروه کثیری از مردم در اطراف پادگان‌ها، ارتش سودان اعلام کرد که عمر البشیر را بازداشت کرده است. به این ترتیب سه دهه حکومت او که به سرکوب مخالفان، نقض شدید حقوق بشر و حتی ارتکاب جنایت علیه بشریت متهم شده است پایان یافت.

معترضان این اقدام را که «کودتایی در درون رژیم» توصیف کرده‌اند نپذیرفته و اعلام کرده‌اند که به تظاهرات ادامه خواهند داد.رادیو فردا