روز جهانی ناپدیدشدگان قهری.۲۲ سال پس از کوی دانشگاه

رادیو فردا:۲۲ سال بعد از واقعه کوی دانشگاه ۱۳۷۸، هیچ خبری از سرنوشت فرشته علیزاده در دست نیست و طی این ۲۲ سال، نه حکومت، هیچ‌گونه توضیحی درباره سرنوشت دانشجوی سابق دانشگاه الزهرا ارائه داده و نه خانواده او حاضر شده‌اند درباره سرنوشت دخترشان اطلاع رسانی بکنند.

هر سال اما همزمان با سالگرد کوی دانشگاه ۱۳۷۸ نام فرشته علیزاده در کنار سعید زینالی به عنوان دانشجویانی که در جریان حمله به کوی دانشگاه بازداشت و مفقود شدند در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی مطرح می‌شود.

نهم شهریور، روز جهانی ناپدیدشدگان قهری است. ناپدیدشدگان سیاسی که هیچ آمار رسمی و دقیقی از آنها در دست نیست و تاکنون حداقل نام و پرونده ۵۲۲ نفر که در جمهوری اسلامی ایران به شکل قهری ناپدید شده‌اند در گروه کاری ناپدید شدگان سازمان ملل ثبت شده است که حدود ۱۰۰ نفر از این تعداد زن هستند اما اطلاعات چندانی درباره آنها در دست نیست.

ناپدیدشده قهری به کسی گفته می‌شود که توسط دولت یا یک سازمان سیاسی یا شخص یا اشخاص ثالث با اجازه، حمایت یا با اطلاع دولت یا سازمان سیاسی به طور مخفیانه ربوده یا زندانی شده باشد و این وضعیت با خودداری از اعلام سرنوشت یا محل نگهداری شخص به قصد قرار دادن قربانی در خارج از حمایت قانون، تداوم یابد.

جمهوری اسلامی کنوانسیون بین‌المللی ناپدیدشدگان قهری را امضا نکرده و روابطش با این گروه کاری سازمان ملل متحد، جنبه الزام‌آور ندارد اما بر اساس اصل ۳۲ قانون اساسی «هیچ کس‏ را نمی‏‌توان‏ دستگیر کرد مگر به‏ حکم‏ و ترتیبی‏ که‏ قانون‏ معین‏ می‏‌کند. در صورت‏ بازداشت‏، موضوع‏ اتهام‏ باید با ذکر دلایل‏ بلافاصله‏ کتباً به‏ متهم‏ ابلاغ‏ و تفهیم‏ شود و حداکثر ظرف‏ مدت‏ ۲۴ ساعت‏ پرونده‏ مقدماتی‏ به‏ مراجع صالحه‏ قضایی‏ ارسال‏ و مقدمات‏ محاکمه‏، در اسرع‏ وقت‏ فراهم‏ گردد. متخلف‏ از این‏ اصل‏ طبق‏ قانون‏ مجازات‏ می‏‌شود».

فرشته علیزاده کیست؟

صفحه ویکی پدیای فرشته علیزاده او را «فعال دانشجویی دانشگاه الزهرا و مسئول برد انجمن این دانشگاه» معرفی کرده که «در میان درگیری‌های بین دانشجویان و پلیس در کوی دانشگاه تهران در وقایع ۱۸ تیر ۷۸ ناپدید شد. منابع دانشجویی معتقدند که او کشته شده‌ است».

از ۱۳ لینکی که این صفحه ارجاع می‌دهد، تنها یک لینک باز می‌شود و سایر لینک‌ها یا باز نمی‌شوند یا به صفحاتی می‌روند که می‌گوید «چنین صفحه‌ای وجود ندارد». تنها صفحه‌ای هم که باز می‌شود اطلاعاتی درباره خانم علیزاده و سرنوشت او ارائه نمی‌دهد.

طی سال‌های گذشته اما عکسی با عنوان «آخرین عکس از فرشته علیزاده» در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است. عکسی معروف از حسن سربخشیان، که همزمان با وقایع کوی دانشگاه در روزنامه صبح امروز منتشر شده بود و دختری را درون یک ماشین زرهی نظامی نشان می‌دهد که اطراف ماشین، نیروهای نظامی ایستاده‌اند. شاهرخ ابراهیمی از فعالان سیاسی در ایران اما در توئیتر خود نوشته است که «این عكس كه اشتباهاً به نام فرشته علیزاده در فضاى مجازى چند سالى است كه منتشر شده مربوط به فاطمه بیک‌زاده (همسرم) است كه سال ٩٠ در حادثه‌اى فوت شدند و مربوط به ١٩ تیر ٧٨ می باشد».

در کنار اینها عدم اطلاع‌رسانی خانواده فرشته علیزاده و سکوت مسئولان قضایی و امنیتی جمهوری اسلامی به شبهاتی دامن زده که منجر به انکار وجود فرشته علیزاده یا دست کم، انکار بازداشت او، از سوی عده‌ای شده است.

پیگیری‌های رادیو فردا اما نشان می‌دهد که فرشته علیزاده، دانشجوی دانشگاه الزهرا در تهران بود که در جریان درگیری‌های کوی دانشگاه تهران مفقود شد و خانواده او حداقل تا سال ۱۳۸۱ یعنی سه سال بعد از واقعه کوی دانشگاه، پیگیر وضعیت و سرنوشت او بوده‌اند.

علی‌اکبر موسوی خوئینی، نماینده مجلس ششم که در آن زمان پیگیر وضعیت دانشجویان بازداشتی بود، اسفند ۱۳۸۱ در یک سخنرانی در دانشگاه امیرکبیر گفته بود که فرشته علیزاده «دانشجوی سبزواری که مسئول برد انجمن دانشگاه الزهرا نیز بوده در پی حوادث کوی دانشگاه ربوده شده و ناپدید میشود. مادر این دانشجو شش ماه پس از این ماجرا در اثر فشار و رابطه عاطفی قوی با فرزند خود در اثر عارضه قلبی فوت می‌کند. برادر این دانشجو که معلم می‌باشد تمام تلاش خود را می‌کند ولی اثری از خواهر خود در هیچکدام از بازداشتگاه‌ها و زندان‌ها نمی‌یابد. خانواده فرشته علیزاده در حال حاضر در تلاش برای برقراری ارتباط با بازرسان سازمان ملل هستند و هنوز با گذشت چندین سال از حادثه کوی دانشگاه هنوز خبری از او نیافته‌اند و هیچ کدام از نهادها حاضر به پاسخگویی به آنها نشده‌اند».

خانواده فرشته علیزاده اما هیچ‌گاه با با بازرسان سازمان ملل ارتباط برقرار نمی‌کنند.بیشتر در این باره:۱۸ تیر به روایت نقش‌آفرینانش

آقای موسوی خوئینی که در حال حاضر در آمریکا ساکن است، در گفت‌وگو با رادیو فردا می‌گوید که خانواده فرشته علیزاده برای پیگیری وضعیت او به مجلس مراجعه و شکایت کرده بودند: «تا جایی که خاطرم است برادر و همسر برادرشان مراجعه می‌کردند. خانواده اصلی یعنی مادرشان ساکن یکی از شهرهای استان خراسان بودند و برادرشان می‌گفت که خیلی پیگیر هستند اما من با مادرشان صحبت نکرده‌ام. الان هم خاطرم نیست که پدرشان در قید حیات بودند یا نه اما برادرشان پی‌گیر بودند و به مجلس می‌آمدند».

بعد از مدتی اما برادر فرشته علیزاده گفته است که امکان پیگیری ندارد. علی اکبر موسوی خوئینی در این باره می‌گوید: «بعد از مدتی برادر خانم علیزاده گفتند که از اینجا به بعد دیگر نمی‌توانم بیایم و مراجعه کنم. تهدیدهایی شده بودند. چنین چیزهایی می‌گفتند و در تماس‌هایی که با برادرشان داشتیم از یک مرحله به بعد حس کردیم که دیگر امکان اینکه ارتباط بگیرد و پیگیر این موضوع باشد را ندارد. گفتند که چون معلم بودند در شرایط شغلی‌شان هم محدودیت‌هایی دچار شده اند».

آقای موسوی خوئینی توضیح می‌دهد: «خانواده‌اش یکجوری صحبت می‌کردند برعکس خانواده سعید زینالی، یک حالتی با نگرانی که زیاد نمی‌خواهند سروصدایی شود و با چنین حالتی با ما مواجه می‌شدند و من احساس می‌کردم که در شرایط خطر هستند برای همین آن زمان رسانه‌ای نکردیم و مدت‌ها بعد که زمان گذشت و از گرفتن خبر ناامید شدیم در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌ها اشاره کردم و مفقود شدن خانم فرشته علیزاده را اعلام عمومی کردم».

آخرین تماس فرشته علیزاده

عکسی از فرشته علیزاده در دست نیست و موسوی خوئینی می‌گوید «عکس خانم فرشته علیزاده در اختیار ما نبود اما برادرش به ما نشان داد و گفت این خواهر من است. می‌گفت بقیه خانواده تهران نیستند و شهرستان هستند».

آخرین تماس فرشته علیزاده با خانواده‌اش در همان شلوغی‌های کوی دانشگاه ۷۸ بوده است. آقای موسوی خوئینی توضیح می‌دهد: «برادرش می‌گفت آخرین تماسی که با خانواده‌اش داشته از یک تلفن کارتی در میدان ولیعصر به مادرش در شهرستان زنگ زده و گفته که می‌خواهد پیش خانواده‌اش برود و بلیط قطار دارد ولی از آن لحظه به بعد خانواده دیگر خبری ندارند».

نماینده سابق مجلس می‌گوید که پی‌گیری های او و دیگر نمایندگان درباره دو نفر بی‌نتیجه مانده است: «با تمام نهادهایی که دسترسی داشتیم مکاتبه کردیم و با بخش‌های پارلمانی این نهادها مطرح کردیم اما دو نفر را هیچ پاسخی نگرفتیم یکی خانم فرشته علیزاده بود و یکی هم آقای سعید زینالی. هیچ کدام از نهادها بر عهده نگرفتند که بازداشت کرده باشند».

پیگیری‌های زهرا رهنورد هم بی‌نتیجه ماند

علی‌اکبر موسوی خوئینی نمی‌داند که فرشته علیزاده دانشجوی چه رشته‌ای بوده اما رئیس وقت دانشگاه الزهرا تأیید کرده است که خانم علیزاده، دانشجوی این دانشگاه بوده و در جریان واقعه کوی دانشگاه ۱۳۷۸ مفقود شده است: «برادرش گفت دانشجوی دانشگاه الزهرا بود با خانم دکتر زهرا رهنورد که در آن مقطع ریاست دانشگاه الزهرا را برعهده داشت شخصاً تلفنی صحبت کردم تلاشم این بود که ببینیم ایشان در این رابطه چه اقداماتی کردند و هماهنگی باشد. خاطرم است که مفقود شدن خانم علیزاده را تأیید کرد و گفت که مسئول حراست دانشگاه را مأمور پیگیری کرده و مرتب دارند پیگیری می‌کنند. مسئولین حراست هم هرچقدر تلاش کرده بودند که خبری از خانم علیزاده بگیرند تقریبا شبیه پیگیری‌هایی بود که خود بنده داشتم که کسی برعهده نگرفت که ایشان را بازداشت کرده باشد. قرار شد با خانم رهنورد در تماس باشیم که اگر اطلاعات جدیدی به دست آوردیم به همدیگر اطلاع دهیم که تقریباً متأسفانه نه ما توانستیم پاسخی بگیریم و نه خانم رهنورد در دانشگاه الزهرا. من از هرکسی هم که می پرسیدم کسانی که در زندان اوین بودند یا بعدها آزاد شدند ایشان را نمی‌شناختند».

آقای موسوی خوئینی می‌گوید: «دانشگاه الزهرا و خانم رهنورد تأیید کردند خانم علیزاده، دانشجوی این دانشگاه بوده و مفقود شده است. تأیید کردند که فعالیت‌هایی هم داشته و یک دانشجوی عادی که فقط کلاس درس برود نبوده. خانم رهنورد در این حد از بخش‌های مختلف دانشگاه کسب اطلاع کرده بود و پیگیری‌های ایشان هم نتیجه ای نداشت. خیلی ناراحت بود و می‌گفت هرچه داریم پیگیری می‌کنیم کسی برعهده نمی‌گیرد که ایشان را بازداشت کرده باشد.»بیشتر در این باره:سعید زینالی کجاست؟

اکرم نقابی، مادر سعید زینالی اما به رادیو فردا می‌گوید که خانواده فرشته علیزاده را در مراجعه به مجلس برای ثبت شکایت درباره فرزندش دیده است و «آخرین بار پدر و دایی اش را یکبار در دادگستری دیدم مادر فرشته سکته قلبی کرده و فوت کرده بود و پدرش گریه می‌کرد و می‌گفت نتوانست دوام بیاورد. می‌گفت هیچ کسی پاسخی نمی‌دهد و قبول نمی‌کنند که فرشته را بازداشت کرده‌اند. حال پدرش خوب نبود. من هم حالم خوب نبود و اینقدر وضعیت بدی سر سعید داشتم که نتوانستم پیگیری کنم و نمی‌دانم چه اتفاقی برای آنها افتاد».

پیگیری‌های رادیو فردا برای ارتباط با خانواده فرشته علیزاده تاکنون به نتیجه‌ای نرسیده است و نهادهای امنیتی و قضایی جمهوری اسلامی هیچ توضیحی درباره او و سرنوشتش نمی‌دهند.

بعد از ۲۲ سال اما هر سال در سالگرد کوی دانشگاه ۷۸ نام او همراه با عکسی منتشر می‌شود که متعلق به او نیست و این همه‌چیزی است که از مسئول بورد و دانشجوی فعال دانشگاه الزهرا باقی مانده است.

خانواده سعید زینالی، دیگر ناپدید شده قهری کوی دانشگاه، اما در سال‌های گذشته بارها در مصاحبه با رسانه‌ها از پیگیری‌های خود سخن گفته و خواستار پاسخگویی مسئولان در قبال سرنوشت فرزندشان شده‌اند.

سعید زینالی، فارغ‌التحصیل رشتهٔ کامپیوتر از دانشگاه تهران بود که در جریان اعتراضات کوی دانشگاه در سال ۱۳۷۸ در منزل مسکونی خود بازداشت شد. به‌ گفته خانواده‌‌اش دو یا سه ماه بعد از بازداشت «از زندان تماس گرفت و گفت من خوب هستم و دنبال کارهایم باشید» اما بعد از آن دیگر هیچ خبری از سرنوشت او در دست نیست.