روزنه rowzane خبری – تحلیلی
مصاحبه تلویزیون کانال جدید با حمید تقوائی
نگار سروعلیشاهی: دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا هشدار داده است که اگر تا ١٢ مه (برابر با ٢٢ اردیبشهت ماه) تغییرات مورد نظر او درتوافق هسته ای ملحوظ نشود آمریکا از این توافق خارج خواهد شد. کشورهای اروپائی بهمراه چین و روسیه و سازمان ملل مخالف خروج دولت آمریکا از برجام هستند. آینده برجام چه خواهد شد؟ و تاثیرات آن بر شرایط سیاسی ایران چیست؟
در این مورد با حمید تقوائی گفتگو میکنیم.
اولین سئوال اینست که توافق برجام بر سر چه بوده است و طرفین چه اهدافی را دنبال میکنند؟
حمید تقوائی: روشن است که برجام از نقطه نظر جمهوری اسلامی راهی بود برای نجات خودش از بحران عمیق و در واقع باید گفت بن بست و فروپاشی اقتصادی. جمهوری اسلامی میخولست با امضای این توافقنامه اولا، تحریمها برداشته بشود و ثانیا، راه باز بشود برای سرمایه گذاریهای خارجی در ایران مگر به این ترتیب فرجی حاصل بشود و اقتصاد به گل نشسته جمهوری اسلامی بحرکت بیافتد، یا بالاخره وضع بهتری پیدا کند.
از جانب غرب و دیگر کشورهای طرف مقابل این قرارداد، برجام توافقی بود برای متوقف کردن پروژه هسته ای جمهوری اسلامی. بعد از امضای برجام پروژه هسته ای متوقف شد و این کشورها به هدف خود رسیدند. البته کشورها غربی امضا کننده قرارداد اهداف دراز مدت تری هم، نظیر تضعیف مواضع ضد آمریکائی و غربستیزی جمهوری اسلامی، و راندن آن به چارچوب سیاستهای دولت آمریکا و هم پیمانانش در منطقه را مد نظر داشتند. گرچه رسما قرار داد بر سر رفع تحریمها به ازای توقف پروژه هسته ای است، ولی غرب امیدوار بود توافق بر سر برجام عملا راه را برای تحقق اهداف دیگر نیز باز کند.
نگار سروعلیشاهی:چرا ترامپ میخواهد از برجام خارج بشود؟ آیا بر این تصور است که با برجام به اهداف خودش نخواهد رسید؟
حمید تقوائی: ترامپ و دولت او برجام را فراتر از آنچه در خود قرار داد طرح و امضا شده می بینند. ترامپ در کمپین انتخاباتی اش اعلام کرد برجام بدترین قراردادی است که دولت آمریکا امضا کرده است و آن را پاره خواهد کرد. اما بعد از بقدرت رسیدن هنوز از این توافقنامه خارج نشده است. مساله هر چند ماه یکبار روی میز کنگره آمریکا قرار میگیرد و همانطورکه اشاره کردید قرارست حدود دوهفته دیگر نیز مجددا مساله را بررسی کنند.
اعتراض و نقد ترامپ اینست که جمهوری اسلامی به “روح” قرار داد پایبند نبوده است. یعنی گرچه پروژه هسته ای را متوقف کرده ولی فعالیتهای نظامی و موشک پراکنی هایش در منطقه و کلا حمایت اش از نیروهای تروریستی متوقف نشده است و این به زیان غرب است. ترامپ میخواهد قرارداد به نحوی ترمیم بشود و یا تغییر پیدا کند که فعالیتهای نظامی و موشکی و تروریستی جمهوری اسلامی در منطقه نظیر فعالیتهایش در سوریه، در یمن و حمایتش از حزب الله لبنان و غیره متوقف یا لااقل محدود بشود. این نکات هیچیک در برجام ذکر نشده چون همانطور که اشاره کردم هدف کشورهای امضا کننده صرفا متوقف کردن پروژه هسته ای جمهوی اسلامی بود. اما به نظر ترامپ این کافی نیست. او معتقدست “روح” برجام محدود کردن فعالیتهای تروریستی و سیاسی و نظامی جمهوری اسلامی در منطقه است و این اتفاق نیفتاده است.
نگار سروعلیشاهی: علیرغم موضع ترامپ دیگر کشورهائی که برجام را امضا کرده اند خواهان حفظ این قرارداد هستند. چرا؟ آیا موضوع صرفا اقتصادی است؟
حمید تقوائی: کشورهای امضا کننده دیگر قرار داد را میشود به دو دسته تقسیم کرد. یک گروه چین و روسیه است که از نظر سیاسی متحد و حامی جمهوری اسلامی محسوب میشوند. جمهوری اسلامی در بلوک روسیه در منطقه قرار دارد و چین هم از این بلوک حمایت میکند. فعالیتهای جمهوری اسلامی در سوریه، درعراق، در یمن و غیره همه مورد حمایت روسیه و چین هم هست. برای این دو کشور امضای قرار داد برجام این کاربرد را داشت که جمهوری اسلامی را از خطر حمله نظامی و فشارهای اقتصادی غرب رها میکرد، اما جمهوری اسلامی همچنان در چهارچوب بلوک روسیه- چین باقی میماند. بنابرین هدف این بلوک صرفا اقتصادی نیست و به دلایل سیاسی خواهان حفظ برجام است.
از نظر کشورهای اروپائی امضا کننده برجام یعنی فرانسه و انگلیس و آلمان موضوع اساسا از نظر اقتصادی اهمیت دارد. هدف اصلی آنها گسترش روابط اقتصادی و سرمایه گذاریها در ایران بود و تا حدی هم این امر عملی شده است. از نظر سیاسی آن موقعیتی که آمریکا در دوره جنگ سرد و در مقطع حمله به عراق در منطقه داشت و اکنون از دست داده است برای کشورهای اروپائی مطرح نیست. کشورهای اروپائی نه قبلا چنین موقعیتی در منطقه داشته اند و نه امروزدر پی آن هستند. حمله دولت آمریکا به عراق با این هدف بود که بعد از جنگ سرد در منطقه تفوق و هژمونی اش را تثبیت کند و بعنوان ژاندارم منطقه عمل کند. نه تنها این اتفاق نیفتاد بلکه برعکس موقعیت آمریکا در منطقه هر روز ضعیف تر و ضعیف تر شد. و امروز فعالیتهای بلوک روسیه و جمهوری اسلامی در منطقه به معنی از دست رفتن موقعیت هژمونیک آمریکا است. این امر برای دول اروپائی بعنوان هم پیمانان آمریکا در برابر روسیه و چین مهم است ولی نه تا آن حد که بخاطر آن برجام را لغو کنند. برای آنها چندان مهم نیست که تا چه حد برجام فعالیتهای سیاسی- نظامی جمهوری اسلامی در منطقه را محدود میکند. و از این نقطه نظر خواهان حفظ برجام هستند. البته در اثر تهدیدات ترامپ و فشارهائی که اعمال کرده است کشورهای اروپائی بدنبال آن هستند که جمهوری اسلامی را به وارد کردن تغییراتی در توافق برجام راضی کنند تا به این ترتیب کل قرارداد را بتوان حفظ کرد.
نگار سروعلیشاهی: تاثیر لغو و یا ادامه برجام بر زندگی مردم ایران چه خواهد بود؟
حمید تقوائی: ما همیشه با تحریمهای اقتصادی بخاطر آنکه به کمیابی و گرانی مایحتاج مردم، مواد غذائی و داروئی و کلا نیازهای اولیه توده مردم، منجر میشود، مخالف بوده ایم. در واقع این مردم بودند که هزینه پروژه هسته ای جمهوری اسلامی را می پرداختند. از این نظر لغو تحریمها و توقف پروژه هسته ای به نفع مردم است و فشارهای اقتصادی و معیشتی بر زندگی توده مردم را کاهش میدهد. ولی از جنبه ای که حکومت خواهان حفظ برجام است، یعنی تعامل با غرب و گسترش سرمایه گذاریها و غیره، برجام فرق چندانی در زندگی مردم ایجاد نخواهد کرد. تحریمها هم تا آنجا که به تحریم نظامی حکومت برمیگردد، به نفع مردم است. از نظر اهداف اقتصادی که جمهوری اسلامی دنبال میکند حتی اگر فرض کنید برجام کاملاعملی بشود این به معنای پیاده کردن کامل تر و شدید تر ریاضت کشی اقتصادی خواهد بود. جمهوری اسلامی برای آنکه بتواند سرمایه گذاری در ایران را تشویق کند و بتواند در بازار جهانی رقابت کند باید بیشتر تسمه از گرده کارگران بکشد و از این نقطه نظر برجام حتی اگر به گشایش اقتصادی مورد نظر حکومت منجر بشود “گشایش” ای برای کارگران و توده محروم جامعه در بر نخواهد داشت.
نگار سروعلیشاهی: آیا سرنوشت برجام بر مبارزات جاری مردم علیه جمهوری اسلامی تاثیری خواهد داشت؟
حمید تقوائی: ریشه ها و علل نارضائیها و مبارزات مردم برجام یا عدم برجام نیست. فقر و فلاکت و بیحقوقی و سرکوب و محرومیتی است که جمهوری اسلامی بر کل جامعه تحمیل کرده است.
مردم از دی ماه با شعار جمهوری اسلامی نمیخواهیم به خیابانها آمده اند. و امروز این حرکت است که بر مناسبات بین جناحهای حکومت و حتی روابط جمهوری اسلامی با غرب و آمریکا و در منطقه تاثیر میگذارد. یعنی قضیه برعکس شده است. امروز ابتکار عمل و عنصر تعیین کننده در عرصه سیاست ایران حرکات اعتراضی مردم است و نه توافقاتی نظیر برجام و کلا مناسبات بین “بالائی” ها. روابط با دولت ها، سیاست خارجی و سیاستهای منطقه ای جمهوری اسلامی کاملا تحت تاثیر جنبش سرنگونی طلبانه ای است که در ایران آغاز شده. امروز گفتمان سرنگونی رژیم نه تنها در جامعه و درمیان توده مردم یک امر رایج و هر روزه است، بلکه به موضوع بحث و کشمکش در میان حکومتی ها تبدیل شده است. مقامات حکومتی سقوط قریب الوقع نظامشان را پیش بینی میکنند و آشکارا به هراس افتاده اند.
برجام هر سرنوشتی پیدا کند این فضای سیاسی و روند اعتراضات توده ای ادامه خواهد داشت. مردم با مصائب ومسائل ریشه ای دست بگریبان هستند و بدرست تشخیص داده اند جمهوری اسلامی عامل و باعث و بانی آن است. مردم شعار میدهند “دشمن ما همین جاست دروغ میگن آمریکاست”. همین شعار کافی است تا نشان دهد که رابطه جمهوری اسلامی با آمریکا، با و یا بدون برجام، تاثیری بر سیر مبارزات مردم نخواهد داشت و سرنوشت برجام هر چه باشد، مردم به مبارزاتشان برای خلاصی از شر جمهوری اسلامی ادامه خواهند داد.
انترناسیونال 761
