روزنه rowzane خبری – تحلیلی 
مهر:وجود ۲۰۰ هزار مسکن روستایی غیر مقاوم و بافت‌های لرزان و فرسوده شهری وقوع زلزله و خسارات ناشی از آن را در مناطق شمالی ایران ازجمله مازندران به کابوس تبدیل کرده است.
هنوز خاطره تلخ زلزله سال ۸۳ در غرب مازندران و خسارت‌های زیان‌بار مالی و جانی در این بخش از یاد نرفته است، حوادث این چنین نشان می‌دهد که مازندران همواره آبستن وقوع حوادثی نظیر زلزله است.
واقع‌شدن مازندران روی گسل زلزله در حالی است که وضعیت ایمنی و مقاوم‌سازی واحدهای مسکونی و اداری استان چندان مطلوب نیست و وقوع زلزله‌ای همانند ۷.۳ ریشتری غرب کشور در کرمانشاه، تراژدی غمباری را در این استان تکرار خواهد کرد.
گسلی که شمال ایران را تهدید می‌کند
گسل خزر ۶۰۰ کیلومتر از وسعت استان‌های شمالی را در برگرفته و این در حالی است که به گفته کارشناسان این گسل در طول دوران فعالیت خود زمین‌لرزه‌های بزرگی با مقیاس ۷ ریشتر و بالاتر را در کارنامه خود دارد.
مازندران با مساحتی بالغ‌بر ۲۳ هزار کیلومتر بر روی دو گسل اصلی به نام‌های خزر و شمال البرز قرار دارد که بیش از ۷۵ درصد از مساحت این استان را در برمی‌گیرد و گسل خزر از گسل‌های وسیع زیرپوست مازندران است که در لبه شمالی البرز قرارگرفته و مرز البرز با دشت کاسپین را تشکیل می‌دهد و در رامسر با گسل‌های دیگر استان تلاقی پیدا می‌کند.
کارشناسان می‌گویند؛ وسعت گسل خزر که بخشی از استان‌های گلستان، مازندران و گیلان را در کرانه جنوبی خزر در برمی‌گیرد به بیش از ۶۰۰ کیلومتر می‌رسد.
این گسل که زمین‌لرزه‌های مهیبی را در طول فعالیت خود به ثبت رسانده در سایت تاریخی هفت‌هزارساله گوهر تپه، منطقه سنگ‌چال، بابل و آمل ویرانه‌هایی را از خود بر جای گذاشته است.
هرچند که به گفته رئیس مرکز لرزه‌نگاری مازندران «فعالیت گسل‌های مازندران به‌طور مستمر رصد می‌شود و مراکز فعال در کنار ثبت و پردازش زلزله‌های استان و کشور کارهای پژوهشی دیگری هم انجام می‌دهند»، اما به نظر می‌رسد باید در راستای مقاوم‌سازی واحدهای مسکونی و پیشگیری از خسارات زلزله‌های احتمالی قدم‌های جدی‌تری برداشت.
زنگ خطر بافت‌های فرسوده
وجود چهار هزار و ۸۰۰ هکتار بافت شهری فرسوده در ۳۸ شهر از ۵۸ شهر مازندران و شناسایی ۲۰۰ هزار مسکن روستایی غیر مقاوم، حاشیه‌نشینی و سکونتگاه‌های غیرمجاز همه و همه دست‌به‌دست هم می‌دهند تا زنگ خطر حوادث را طنین‌انداز کنند.
مازندران دارای ۴۸۰۰ هکتار بافت فرسوده است. کارشناسان حوزه شهرسازی با مطالعاتی که در ۳۸ شهر از مجموع ۵۸ شهر مازندران انجام دادند بافت فرسوده شهرهای مازندران را شناسایی کردند.
این کارشناسان معتقدند جمعیتی حدود ۵۰۰ هزار نفر در این بافت‌ها ساکن هستند؛ جمعیتی که هنوز فرصتی برای احیای بافت‌های نابسامان محل زندگی خود نیافته‌اند.
در کنار ایمن نبودن بافت‌های فرسوده شهری که در زمان وقوع بلایای طبیعی همچون زلزله خسارات جانی و مالی زیادی را در شهرها به وجود می‌آورد اما روستاها هم از این قافله عقب نمانده‌اند و بافت‌های روستایی با مقاومت پایین و آسیب‌پذیری بیشتر در مازندران وجود دارد که مقاوم‌سازی و بهسازی از ضرورت‌های این مکان‌ها محسوب می‌شود.
ازآنجایی‌که در سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ جمعیت روستایی مازندران افزایش داشته است بیش از یک‌میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در حدود ۳ هزار روستای این استان سکونت دارند که جمعیت زیادی از آنان در سازه‌های امن زندگی نمی‌کنند.
مازندران به دلیل موقعیت جغرافیایی خود می‌تواند کانونی برای حوادث طبیعی باشد؛ به‌گونه‌ای که هرچند سال یک‌بار احتمال بروز این حوادث در آن دور از تصور نیست
مازندران به دلیل موقعیت جغرافیایی خود می‌تواند کانونی برای حوادث طبیعی باشد؛ به‌گونه‌ای که هرچند سال یک‌بار احتمال بروز این حوادث در آن دور از تصور نیست.
یکی از دلایل ایجاد خسارت‌های زیاد در مناطق شهری و روستایی در زمان وقوع بلایای طبیعی همچون زلزله ساخت‌وساز نامناسب و رعایت نشدن ضوابط ایمنی در طول اجرای طرح است که فرهنگ‌سازی در این زمینه شاید مؤثرترین روش برای داشتن شهرها و روستاهایی ایمن‌تر است.
مقاوم‌سازی ۲۸۰ هزار واحد مسکن روستایی
محمد خانی نوذری مدیرکل بنیاد مسکن مازندران در گفتگو با خبرنگار مهر وقوع بلایای طبیعی را امری غیرقابل‌پیش‌بینی می‌خواند و معتقد است که ساختمان‌ها باید ایمن ساخته شوند تا بتوان از خسارات جانی ناشی از این حوادث کم کرد.
وی با بیان اینکه ۴۵ درصد جمعیت مازندران روستایی است، گفت: حدود ۵۰۰ هزار واحد مسکن روستایی در مازندران وجود دارد که تاکنون ۲۸۰ هزار واحد آن نوسازی شده است.
وی بابیان اینکه آمار دقیقی از واحدهای کم‌دوام در استان وجود ندارد، افزود: ۱۷۰ هزار واحد مسکن روستایی از محل پرداخت تسهیلات بانکی در مازندران مقاوم‌سازی شده است.
خانی به میزان تسهیلات ارائه‌شده در این خصوص اشاره کرد و گفت: در سال جاری حدود ۲۰ میلیون تومان تسهیلات با کارمزد ۵ درصد به واحدهای فرسوده نیازمند جابجایی تعلق می‌گیرد.
۱۷۰ هزار واحد مسکن روستایی از محل پرداخت تسهیلات بانکی در مازندران مقاوم‌سازی شدمدیرکل بنیاد مسکن مازندران از نوسازی سالانه حدود ۲۰۰ هزار مسکن روستایی در کشور خبر داد و بیان داشت: سهم استان مازندران از سال ۸۴ تاکنون ۱۷۰ هزار واحد اعم از بهسازی و مقاوم‌سازی بوده است.
خانی اظهار داشت: طبق برنامه باید حدود ۱۲ هزار و ۲۰۰ واحد مسکن روستایی را در سال ۹۶ نوسازی و بهسازی کنیم که تاکنون ۷ هزار واحد مسکن روستایی از این تعداد به بانک‌های عامل معرفی شدند.
مدیرکل بنیاد مسکن مازندران رقم سهمیه معرفی واحدهای مسکونی به بانک‌ها را متاثر از میزان آمادگی بانک در این زمینه دانست و گفت: چند سالی است که بانک‌ها در استان همکاری خوبی را با این بخش داشته‌اند.
وی در خصوص واحدهای مسکن مهر شهرهای زیر ۲۵ هزار نفر، افزود: تعداد ۱۶ هزار واحد به بنیاد مسکن محول شد که حدود ۱۵ هزار و ۶۰۰ واحد برای دریافت تسهیلات به بانک‌ها معرفی شدند.
خانی یادآور شد: ۸۰ درصد واحدهای مسکن مهر خود مالک و مابقی توسط تعاونی‌ها و انبوه‌سازان ساخته شد که از این میزان حدود ۹۳ درصد تکمیل و به متقاضیان تحویل شد.
مدیرکل بنیاد مسکن مازندران تعداد روستاهای تحت پوشش بنیاد مسکن در استان را بیش از دو هزار روستا اعلام و خاطرنشان کرد: نیمی از جمعیت چندمیلیونی مازندران در روستاها ساکن هستند، به همین خاطر مقاوم‌سازی در این روستاها اهمیت ویژه‌ای دارد.
۷۵ درصد واحدهای مسکن مهر مازندران خود مالکی است
به رغم مشکلات موجود، مهران مهردادی مدیر مسکن و ساختمان اداره کل راه و شهرسازی مازندران کیفیت ساخت‌وساز در استان را مطلوب می‌داند و معتقد است دلایل زیادی برای پایین بودن کیفیت یک بنا وجود دارد.
وی در گفتگو با مهر در خصوص ساخت‌وسازهای صورت گرفته در استان گفت: همه ساخت‌وسازها در مازندران زیر نظر شهرداری، بخشداری و دهیاری‌های استان صورت می‌گیرد و نظارت ساختمان بر عهده مهندسین ساختمان در نظام‌مهندسی است.
وی با بیان اینکه راه و شهرسازی ناظر عالیه ساخت‌وسازها در کل استان است و جایگاه نظارتی دارد، افزود: مطابق با ماده ۳۴ و ۳۵ قانون نظام‌مهندسی ما وظیفه داریم به‌صورت رندوم بر ساختمان‌ها نظارت عالیه داشته باشیم و گزارش‌های تخلف را رسیدگی کرده و میزان خطا را کاهش دهیم.
مهردادی روند ساخت‌وسازها در مازندران را مطلوب دانست و بیان داشت: خوشبختانه مردم استان ازلحاظ فرهنگی به جایگاهی رسیدند که قوانین ساخت‌وساز را در ساختمان‌سازی‌ها رعایت کرده و به نظارت مهندسین تکیه می‌کنند.
وی ادامه داد: به جرات می‌توان گفت کیفیت ساخت‌وساز و ایمنی ساختمان‌ها نسبت به سال‌های گذشته بالاتر رفته است.
این کارشناس حوزه شهرسازی با تأکید بر اینکه تنها یک عامل یا تخلف در کاهش ایمنی ساختمان مؤثر نیست و عوامل مختلفی در این زمینه تاثیرگذار است، تصریح کرد: استفاده از کارگران ماهر و استادکاران در روند ساخت‌وساز و تأسیسات، نظارت کیفی مناسب توسط مهندسین و استفاده از مصالح باکیفیت ازجمله عواملی است که می‌تواند به‌صورت جمعی بر کیفیت ساخت‌وساز و ضریب ایمنی ساختمان تأثیرگذار باشد.
باید به‌گونه‌ای تصویر شود که ساکنان مسکن مهر احساس کنند شهروندان درجه‌دو هستند و در ساختمان‌هایی باکیفیت و ایمنی پایین زندگی می‌کنندمهردادی در پاسخ به سؤال خبرنگار مهر در خصوص میزان ایمنی ساخت‌وسازهای مسکن مهر در استان، تصریح کرد: در مازندران ۵۸ هزار واحد مسکن مهر در شهرهای بالای ۲۵ هزار نفر جمعیت داشتیم که از این میزان ۵۲ هزار واحد تکمیل و به متقاضیان تحویل داده شد و مابقی نیز تا شهریورماه سال آینده تکمیل و تحویل می‌شود.
مدیر مسکن و ساختمان اداره کل راه و شهرسازی مازندران ایمنی مسکن مهر استان را مطلوب دانست و گفت: ۷۵ درصد از ۵۸ هزار واحد مسکن مهر در مازندران پروژه‌های «خود مالک» است یعنی توسط مالکان ساخته‌شده است که تقریباً ۴۷ هزار واحد را شامل می‌شود.
وی پرداختن به مقوله ایمنی واحدهای مسکن مهر را امری ضروری خواند و با بیان اینکه واحدهای مسکن مهر مطابق با ضوابط و مقررات ملی ساختمان احداث شده‌اند، افزود: نباید به‌گونه‌ای مطرح شود که ساکنان مسکن مهر احساس کنند شهروندان درجه‌دو هستند و در ساختمان‌هایی با کیفیت و ایمنی پایین زندگی می‌کنند هرچند باید همه ضوابط ایمنی در ساخت‌وساز رعایت شود و این لزوماً مختص مسکن مهر نخواهد بود.
مهردادی تأکید کرد: بعد از وقوع زلزله کرمانشاه مکاتباتی برای نظارت بر ایمنی بیشتر واحدهای مسکن مهر به‌صورت ترویجی و ارشادی صورت گرفت تا خسارت‌های احتمالی این واحدها در حوادث غیرمترقبه به حداقل برسد.
۴۹۰۰ هکتار بافت فرسوده در مازندران
سعید میرزاپور رئیس اداره عمران و بهسازی شهری اداره کل راه و شهرسازی مازندران هم در گفتگو با مهر اهمیت مقاوم‌سازی و بهسازی در بافت‌های فرسوده را گوشزد کرد و گفت: مساحت بافت فرسوده (بافت‌های نابسامان میانی) در مازندران ۴ هزارو ۸۰۰ هکتار است که ساری با بیش از ۶۰۰ هکتار بیشترین وسعت را در این زمینه دارد.
وی به میزان سکونتگاه‌های غیررسمی استان اشاره کرد و افزود: مساحت سکونتگاه‌های غیررسمی هزار و ۱۰۰ هکتار است.
میرزا پور یادآور شد: روستاهایی که به شهر تبدیل‌شده و الحاق می‌شوند زمینه گسترش عرصه‌های ناکارآمد را افزایش می‌دهند و بستر مشکلات را در عرصه شهری به وجود می‌آورند.
این کارشناس حوزه شهری بیان داشت: مشکلات کالبدی به همراه معضلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در سکونتگاه‌های غیررسمی شکل یافته تر است و میزان ساخت‌وسازهای بدون مجوز و با سرعت‌بالا در آن بیشتر اتفاق می‌افتد.
بنابراین گزارش نباید ازنظر دور داشت که توجه به ساخت‌وساز با رعایت استانداردها، مقاوم‌سازی واحدهای موجود در مناطق روستایی و تأسیسات زیرساختی مراکز شهری می‌تواند از میزان تلفات جانی و مالی در زمان بروز حوادث بکاهد.
