دبیر کل خانه پرستار دررابطه با شرایط کار و.. پرستاران

فرارو،نامگذاری سال ۲۰۲۰ میلادی با عنوان سال پرستار از سوی سازمان بهداشت جهانی بیانگر لزوم بازنگری در نگاه دولت‌ها به حرفه پرستاری است. اذعان به اهمیت نقش پرستاران در ارتقا سلامت افراد، پیشگیری و کنترل بیماری‌ها در جامعه، ضروری است و دولتمردان در جهت رسیدن به نظام درمان کار آمد باید به وضعیت رفاهی و معیشتی این اقشار توجه ویژه داشته باشند.

در شرایطی که شاید موج‌های دوم و سوم کرونا در راه باشند، تلاش در جهت کاستن از تبعیض‌های موجود در سلسله مراتب نظام درمانی و توجه ویژه به مطالبات صنفی پرستاران، می‌تواند در میان تهدید‌های گوناگون، فرصتی را فراهم آورد تا از نابرابری و تبعیض‌های موجود در میان کادر درمان کم شود.

تبعیض گسترده‌ای که سابقه شکل گیری آن درنظام بیمارستانی کشور به دهه‌ی هفتاد باز می‌گردد، که در نتیجه تعرفه گذاری خدمات پزشکی واجرای طرح خودگردانی بیمارستان‌ها کار تیمی و اختلافِ دستمزدِ تا حدی عادلانه، جای خود را به شکاف طبقاتی عمیقی داد. حال در شرایط کنونی گذر از بحران کرونا و حفظ سلامت شهروندان جز از مسیر تغییر سیاست‌های کلان و سیاست گذاری‌های مربوط به کادر درمان نمی‌گذرد. از همین رو در میانه این همه گیری و همزمان با روز جهانی پرستار در جهت فهم وضعیت پرستاران، گفت و گویی با یکی از کارشناسان این حوزه خواهیم داشت.محمد شریفی مقدم دبیر کل خانه پرستار را در رابطه با شرایط پرستاران می‌خوانیم:

همه می‌دانیم که کادر درمانی در این روز‌های همه گیری تحت فشار زیادی هستند. در گذشته شاهد بودیم که نقش پزشکان در درمان بیماران بسیار برجسته می‌شد، آیا شما اطلاع رسانی مربوط به خدمات رسانی پرستاران و دیگر پرسنل را متناسب با زحمت و تلاش آنها، ارزیابی می‌کنید؟ به بیان دیگر آیا به خدمات پرستاران توجه کافی شده است؟
«نادیده گرفتن نقش مهم پرستاران به عنوان عضوی از گروه درمان به دهه هفتاد و اجرای طرح خود گردانی بیمارستان‌ها و توزیع ناعادلانه پول در میان کادر درمان مربوط می‌شود. اختلاف دریافتی چند ده برابری پزشکان هیئت علمی در قالب کارانه و حقوق ثابت با دیگر افراد کادر درمان منجر به ایجاد نابرابری عمیق در دستمزد و از بین بردن روحیه کار تیمی شده است. به عنوان مثال در نتیجه اجرای طرح مذکور در طی یک عمل ۶۵ در صد از تعرفه به پزشک متخصص تعلق می‌گیرد، پنج درصد به دانشگاه مربوطه، ۱۰ درصد به بیمارستان و در نهایت ۲۰ درصد باقی مانده به تمام گروه‌های غیر پزشک (تمام گرو‌های درمانی و اداری) اختصاص می‌یابد. این اختلاف پرداختی صد برابری منجر به شکل گیری یک طبقه جدید در نظام سلامت شده است.

در نتیجه این اختلاف درآمد ناعادلانه، کار تیمی و اهمیت نقش هر یک از اعضا در پروسه درمان نادیده گرفته شد و طبقه‌ای فرادست را در سلسله مراتب بیمارستانی بوجود آورد. این گروه از پزشکان هیئت علمی در جهت استمرار توزیع ناعادلانه ثروت، تلاش کردند تا قدرت را نیز در اختیار بگیرند؛ و با در اختیار گرفتن مراکز تصمیم گیری در حوزه‌های مختلف از جمله انتصاب مدیران پرستاری نه براساس صلاحیت که بر مبنای وفاداری به سیستم تبعیض آمیز، نقش پرستاران را تضعیف کنند. بدون شک در سایه این تعارض منافع و استثمار آشکار نقش محوری پرستاران در نظام درمان نادیده گرفته می‌شود.

در شرایطی که جهان در راستای کارآمدی سیستم درمان برحمایت از پرستاری تاکید دارد، در کشور ما پزشکان برخوردار از منافع حداکثری در تمام لایه‌های حکومت نفوذ دارند و اجازه نمی‌دهند که مطالبات پرستاران مطرح شود و تعداد پرستاران وزارت بهداشت که از کف استاندارد جهانی نیز پایین‌تر است، افزایش یابد. چرا که تشکل یابی پرستاران تهدیدی برای این گروه به حساب می‌آید و تعارض منافع تشدید می‌شود، در همین راستا در دو دهه‌ی اخیر در نتیجه تهدید و تحقیر مستمر و سیستماتیک پرستاران نقش غیر قابل جایگزین آن‌ها در نظام سلامت‌جامعه نادیده گرفته شده است.»

در برخی خبر‌هایی که در اوایل همه گیری ویروس کرونا مطرح شد، گفته شد که تعداد اندکی از پرستاران محل کار خود را ترک کرده اند. آیا این پرستاران قرارداد مشخصی داشتند؟ و اینکه به طور کل چند درصد پرستاران و دیگر پرسنل درمانی بدون قرار داد طولانی مدت در بیمارستان‌ها مشغول به کارند؟ و دیگر آنکه معوقات پرداخت نشده پرستاران تسویه شده است؟
در حدود ۳۰ درصد از پرستاران استخدام رسمی نیستند و تحت عنوان قراداد‌های شرکتی (قرارداد موقت با هلدینگ آوای سلامت وابسته به وزارت بهداشت) به صورت ۸۹ روزه، ۶ ماهه و یا ۱ ساله مشغول به کار هستند. وزارت بهداشت در جهت رسیدن به اطاعت مطلق پرستاران و پذیرش بی عدالتی‌های موجود، از استخدام رسمی آن‌ها امتناع می‌کند. در پایان سال تعدادی از پرستاران همزمان با اتمام قراردادشان دیگر تمایل به ادامه همکاری نداشتند لازم به ذکر است که یکی از شروط این قرارداد این است که طرفین می‌توانند یک ماه قبل از پایان قرارداد همکاری را پایان دهند. تحت چنین قرارداد‌هایی پرستاران با نداشتن حداقل امنیت شغلی، سال‌های سال استثمار می‌شدند؛ بنابراین در شرایط ترس و اضطراب ناشی از بیماری کرونا حدود ۱۲۰۰ پرستار شرکتی (طبق امار‌های رسمی ارائه شده) که حدود ۱ درصد پرستاران هستند تمایلی به تمدید قراد‌های ناعادلانه خود نداشتند.

وی در ادامه توضیح داد: «این اتفاق در بحران کرونا زنگ خطر را برای مسئولان به صدا درآورد که این قرارداد‌های ناعادلانه ممکن است به فلج شدن سیستم درمان منجر شود. در همین دوران از معوقات گروه درمان سخن به میان آمد که در این مورد هم معوقات به نام پرستاران و به کام پزشکان پرداخت شد. همانطور که در ابتدای بحث اشاره کردم درصد دریافتی پرستاران از معوقات کل بسیار ناچیز است و در نهایت در این شرایط بحران کرونا هم حمایت و قدردانی از پرستاران در حد شعار باقی ماند. و فشار در پرداخت معوقات بیش از همه پزشکان را منتفع ساخت.»

در این روز‌های همه گیری، کادر درمان شاهد مرگ ومیر گسترده در بیمارستان‌ها بوده اند. مواجهه پرستاران با این میزان مرگ و میر چگونه بوده است؟ به خصوص در شرایطی که این افراد روز‌ها یا هفته‌ها از خانواده دور بوده اند، حمایت‌های روانی و معیشتی لازم از آن‌ها به عمل آمده است؟ آیا در کنار حمایت‌های لازم، این پرسنل درمانی از مکان مناسب برای خواب و استراحت و همچنین تغذیه مناسب برخوردار هستند؟
توجه ویژه‌ای که درجهان به شغل پرستاری می‌شود بدلیل ماهیت این حرفه است. پرستاران همیشه در معرض اضطراب شغلی فراوانی هستند و مرتبا با بیمار در حالت احتضار مواجه می‌شوند و یا از بیمارانی که درد دارند مراقبت می‌کنند و مسئولیت ممات و حیات مریض به عهده آن‌ها است. به تبع در شرایط شیوع بیماری کرونا که ویروسی نو ظهور است و ابعاد ناشناخته دارد، ترس و اضطراب پرستاران چند برابر می‌شود. ولی در پاسخ به سوال شما صراحتا باید بگوییم که امکانات خاصی جهت رفاه حال پرستاران در نظر گرفته نشده است و حتی در مواردی اقدامات نامناسب وتوهین‌آمیز باعث ناراحتی و رنجش همکاران من شده است. از مصادیق این اهانت‌ها می‌توان به نامه وزیر بهداشت در ۲۵ اسفند اشاره کرد. دراین نامه موارد حمایتی از طلایه داران مبارزه با ویروس کرونا ذکر شده بود، در حالیکه امتیازات بسیاری برای گروه‌های پزشکی در نظر گرفته شده بود، هیچ نامی از پرستاران در حال خدمت آورده نشده بود.

او اظهار کرد: «درشرایط فعلی که اضطراب فراوان پرستاران انباشته می‌شود، هیچ اقدامی در جهت کاستن از استرس و ناراحتی آن‌ها صورت نگرفته است. وحتی واریز مبالغ ناچیز ۲۰-۵۰ هزارتومان تحت عنوان پاداش کرونا در شرایط اقتصاد تورمی پرستاران را بسیار آزرده خاطر کرده بود. اقداماتی از این دست نه تنها به رفع تبعیض‌های ساختاری کمکی نمی‌کند بلکه به نوعی موجبات تحقیر و استثمار پرستاران را فراهم می‌آورد.»

با توجه به اینکه احتمالا موج دوم همه گیری کرونا به زودی یا در چندماهه آینده رخ خواهد داد، آیا شما فکر می‌کنید که پرستاران و دیگر پرسنل درمانی آمادگی لازم را دارند؟ آیا فکر می‌کنید با حل مشکل پرستاران دیگر اقشار درمانی فرودست نیز می‌توانند امید به حل مشکلاتشان داشته باشند؟ و با توجه به اینکه این نیرو‌ها از تشکل‌های مدافع خود نیز (چون تشکل‌های پرستاری) برخوردار نیستند، آیا فکر نمی‌کنید بخشی از بیان مشکلات آن‌ها بر دوش شما قرار می‌گیرد؟
یکی از دلایلی که نباید خدمات درمانی و استخدام کادر درمانی خصوصی شود اینست که در شرایط بحران جنگ، بلایای طبیعی، اپیدمی هایی، چون کرونا نمی‌توان انتظار کارامدی حداکثری از نظام درمان داشت. پیش‌تر زمانی که حادثه‌ای در کشور رخ می‌داد پرستاران استان‌های دیگر به کمک مردم و همکاران خود می‌شتافتند، ولی در شرایطی که کشور درگیر یک بحران است کمبود تعداد پرستاران و نواقص موجود در قرارداد‌های آنان نمایان می‌شود.

او در ادامه توضیح داد: «در دوران بحران کرونا استرس‌های پرستاران تخلیه نمی‌شود و قطعا این انباشت اضطراب، در طولانی مدت بر روند مراقبت از بیماران تاثیرمنفی خواهد داشت و برای حل این مسائل تا کنون چاره‌ای اندیشیده نشده است. چگونگی مواجه پرستاران با موج دوم بیماری به تصمیمات و سیاست گذاری‌های وزارت بهداشت بستگی دارد. از آنجاییکه در دوماه گذشته نیرو‌ها در بخش‌های دیگر بیمارستان برای مقابله با کرونا بسیج شدند وروند اوج گیری بیماری کنترل شد، توانستیم از موج اول گذرکنیم. اما در صورتی که تغیری در سیاست‌ها و اقدامات دولت صورت نگیرد در موج‌های بعدی با مشکل مواجه می‌شویم. ما به دفعات درباره گرو‌های دیگر بیمارستان صحبت کرده ایم و درباره وضعیت شغلی نامناسب آن‌ها اخطار داده ایم، اما در پاسخ هشدار گرفته ایم و به ما گفته شده که سخن از مطالبات این افراد در حوزه کاری شما نیست.»