روزگار بد کارگران اقماری در صنایع نفت

شرایط سکوها و اسکله های نفتی و مجتمع های پتروشیمی مستقر در مناطقی مثل عسلویه خیلی خاص است. نیروهای شاغل در این مراکز یا بصورت اقماری به کار اشتغال  دارند، یا مانند واحدهای پتروشیمی دو هفته در منطقه کار میکنند و یک هفته به محل زندگی خود می روند. البته این جدا از مجتمع هایی است که نیروهای غیر بومی آنها باید یک هفته کار میکنند و یک هفته استراحت داشته باشند. و یا طرح هایی در دست اجرا است که بسیاری از نیروهای آنها ابتدای هفته به مناطق عملیاتی آمده و آخر همان هفته بازمی گردند.

این نحوه رفت و آمد نه تنها برای مراکز تولیدی نفت و پتروشیمی بلکه بیشتر از آن هم برای خانواده کارکنان که ممکن است در شهرهای گرفتار ویروس ساکن باشند و هم برای کارکنانی که برای دوران استراحت به جمع خانواده می آیند، می تواند خطرآفرین بوده و موجب ابتلای آنان به کرونا شود.

در اینجا به وضعیت اسفبار شرایط کار پرسنل اقماری و برخورد سلیقه‌ای شرکت‌ها در تعیین تعداد روزهای کار و استراحت آنان و فضای اعتراضی در میان این کارگران میپردازم.

یکی از معضلات اساسی کارکنان اقماری شرکت‌های فعال در صنعت نفت، فقدان یک قانون و چارچوب مشخص برای تعیین عادلانه تعداد روزهای کار و استراحت برنامه کاری برای کارگران است. این موضوع باعث شده است تعداد روزهای کار و استراحت این کارکنان، توسط خود شرکت‌ها و به صورت سلیقه‌ای تعیین شود و در نتیجه شرکت‌های خصوصی با افزایش تعداد روزهای کار و کاهش تعداد روزهای استراحت؛ آسیب‌هایی جدی‌ بر زندگی شخصی این کارکنان وارد کرده و شدت استثمار بالا رفته است .

در رابطه با این وضعیت صدای اعتراض این کارگران بلند شده و تعدادی از آنها  با طرح مشکلات و مطالبات خود  صدای اعتراض خود را به مقامات مسئول رساندند.  بررسی‌های اولیه در ارتباط با این کارگران نشان داد که ظاهرا تعیین ناعادلانه تعداد روزهای کار و استراحت در این شرکت‌ها امری رایج بوده و کارکنان اقماری از این حیث همواره مورد ظلم مشتی سرمایه دار مفتخور و چپاولگر قرار گرفته‌اند.

در این راستا ناصر مولایی مدیر منابع انسانی شرکت ملی نفت با اشاره به اختیار شرکت‌های خصوصی در تعیین سلیقه‌ای تعداد روزهای کار و استراحت کارکنان اقماری خود گفت: “برنامه کار نیروهای اقماری شرکت نفت اعم از رسمی، مدت موقت و پیمانکاری به صورت ۲ هفته کار و ۲ هفته استراحت است. یعنی ما اصلا نیروی اقماری‌ای نداریم که ۲۲ روز کار کند و ۸ روز استراحت. اما احتمال دارد در بخش خصوصی غیر از شرکت نفت که حتی پیمانکار شرکت نفت هم نباشد؛ مدل کار ۲۲ روز کار و ۸ روز استراحت وجود داشته باشد که آنها هم به شرکت نفت ربطی ندارد”.

مدیرمنابع انسانی شرکت نفت تنها مسئولی نیست که این ظلم را نادیده می گیرد، بلکه به اکثر این کارگران  در صورت اخراج شدن بیمه بیکاری هم تعلق نمی گیرد.

البته متناسب نبودن تعداد روزهای کار و استراحت کارکنان اقماری و ظالمانه بودن برنامه کاری آنها در شرکت‌های خصوصی به صورت ۲۲ روز کار و ۸ روز استراحت، نه به عنوان یک احتمال بلکه به عنوان یک واقعیت وجود دارد و در ارتباطات اولیه با برخی از شرکت‌های فعال در حوزه نفت مشخص شد که برنامه کاری کارکنان اقماری شرکت فرآب به صورت ۲۲ روز کار و ۸ روز استراحت، برنامه کاری شرکت سازه فرافن به صورت ۲۳ روز کار و ۷ روز استراحت، برنامه کاری شرکت اکسیر صنعت باختری به صورت ۲۴ روز کار و ۶ روز استراحت و برنامه کاری شرکت موسسه دریا ساحل به صورت ۲۲ روز کار و ۸ روز استراحت است. این در حالی است که برنامه کاری استاندارد از نظر وزارت نفت به صورت ۱۴ روز کار و ۱۴ روز استراحت تدوین شده است.

در رابطه با این وضعیت یکی از کارکنان اقماری شرکت جهان‌پارس درباره تاثیر منفی برنامه کاری این شرکت بر زندگی شخصی خود گفت: “برنامه کاری شرکت ما به صورت ۲۳ روز کار و ۷ روز استراحت است و برنامه سنگین کاری نیروهای اقماری، زندگی شخصی آنها را از بین برده است. در همه‌ شرکت‌های زیرمجموعه شرکت نفت برنامه کاری کارکنان اقماری به صورت ۱۴ روز کار و ۱۴ روز استراحت است ولی شرکت ما از این استاندارد پیروی نکرده است. دلیل این موضوع هم این است که قانون کار درباره این قضیه سکوت کرده و تعیین تعداد روزهای کار و استراحت را به خود شرکت‌ها واگذار کرده است.”.

یکی از کارکنان اقماری شرکت راه‌اندازی و بهره‌برداری صنایع نفت (OICO) نیز می‌گوید: ” تعداد روزهای کار و استراحت ما اصلا متناسب نیست. وقتی یک کارگر ۱۴ روز کار کند و تنها ۷ روز استراحت دیگر نمی‌تواند به زندگی شخصی‌اش برسد زیرا آن ۷ روز تمام تحت تاثیر روزهای قبلش هست و در آن ایام باید صرفا خستگی‌مان را از بین ببریم و دیگر وقتی برای خانواده باقی نمی‌ماند. اعتراض‌مان را به گوش وزارت نفت هم می‌رسانیم می‌گویند در حوزه اختیارات ما نیست و وزارت کار باید برای حل این مشکل چاره‌اندیشی کند”.

همانطور که اشاره شد فقدان یک قانون عادلانه برای تعیین تعداد روزهای کار و استراحت کارکنان اقماری باعث شده است که شرکت‌های خصوصی هر یک به سلیقه‌ی خود قاعده‌گذاری کرده و برنامه کاری این کارکنان را تنظیم کنند. در این بین شرکت‌های پتروشیمی مثل پتروشیمی پارس، پتروشیمی مبین، پتروشیمی کاویان، پتروشیمی نوری و … ظاهرا برنامه کاری خود را به صورت ۱۴ روز کار و ۷ روز استراحت تنظیم کرده‌اند که گفتگو با کارمندان اقماری این شرکت‌ها حاکی از نارضایتی آنها از این شیوه سلیقه‌ای و ناعادلانه تدوین برنامه کاری است.

واقعیت اینست که  مجتمع های پتروشیمی مستقر در مناطقی مثل عسلویه جزو مناطق ویژه اقتصادی محسوب میشوند.  اینها مناطقی هستند که حتی شامل همان قانون کار ضد کارگری جمهوری اسلامی نمیشودند. در این مناطق اساس شکل استخدامها بصورت قراردادی و موقت است و هر شرکتی با سلیقه خود با کارگران برخورد میکند و زور میگوید.  از اینرو در این مناطق اعتراض علیه قراردادهای موقت و بالا کشیدن دستمزدها و تعویق پرداخت آنها همواره یک موضوع دائمی اعتراض کارگران بوده است.

با گسترش اپیدمی کرونا در ایران، کارفرمایان خصوصی و دولتی در ایران از این بحران استفاده میکنند و بر تعرضاتشان به زندگی و معیشت کارگران شدت داده اند.  از جمله در حالیکه کارگران خواستار تعطیلی کار با پرداخت حقوق هستند، اغلب واحدهای صنعتی، معدنی، پتروشیمی و  صنعت فولاد که به لحاظ تمرکز تعداد کارگران، پرجمعیت محسوب می‌شوند، تحت عنوان مقابله با کرونا از تعداد شیفت‌های کاری کارگران کم کرده  اما به جای آن ساعت کاری هر شیفت را از 8 ساعت به ١٢ساعت افزایش داده اند. ساعات طولانی کار و کم کردن از روزهای استراحت کارگر خود یک عامل مهم برای به خطر انداختن سلامت کارگران در برابر بیماری مرگبار کرونا و آسیب پذیری بیشتر آنها است. کارگران به این وضعیت اعتراض دارند. سیاستهای  ضد کارگری و ضد انسانی کارفرمایان و دولت از جمله سیاست طولانی کردن ساعات کار و کاهش روزهای استراحت  بجای تعطیل کار در شرایط خطیر کنونی را باید با اعتراضات گسترده و اعتصاب سراسری پاسخ داد. خواست فوری همه کارگران تعطیلی کار با پرداخت حقوق و تامین معیشتشان است.

مهرداد شباهنگ

کارگر کمونیست ٦١٨