ریشه های سوسیالیستی روز جهانی زن

ترجمه: ناصر اصغری

مقدمه:در اینترنت گشت و گذری داشتم که به مطلب “ریشه های سوسیالیستی روز جهانی زن” که با امضا سردبیران سایت “JSTOR Daily” در ۸ مارس ۲۰۱۹ منتشر شده بود برخوردم.به دنبال مقدمه، این مطلب با تمرکز بر آمریکا، یک کرونولوژی با ارزشی از روزهای مهمی که در مبارزات برابری طلبانه زنان به چشم می خورند را آورده است که ترجمه آن برای خوانندگان فارسی زبان خالی از فایده نیست. شاید لازم به یادآوری نباشد که مبارزات زنان در ایران چه آنجا که جلوی همه اعتراضات توده ای مثل خرداد ۸۸، دی ۹۶ و آبان ۹۸ و چه در خیابانها با به سخره گرفتن قوانین ارتجاعی و قرون وسطائی جمهوری اسلامی، و چه در مبارزات جاودانه ای مثل اعتراض “دختران خیابان” جایگاه ویژه ای در مبارزات زنان در این دور و زمانه داشته اند؛ اما پرداختن همه جانبه به این جنبه از مبارزات زنان احتیاج به دسترسی به منابع بیشتری دارد که وقت و فرصت دیگری را می طلبد.

خلاصه ای که در پائین می آید، با هیچ معیاری نه تکمیل است و نه انعکاسی از مبارزه همه جانبه و پیگیرانه زنان و نه بخصوص نقش همه جانبه فعالین و احزاب کمونیست برای به دست آوردن حقوق ابتدائی انسان، اما گوشه ای از آن را به رشته تحریر در آورده است.

***

کرنولوژی فوق، که یک کرنولوژی فشرده و خلاصه شده است به قرار زیر است:

* ۸ مارس ۱۸۵۷: اعتصاب زنان پارچه بافی در نیویورک. (وقوع و یا عدم وقوع این اعتصاب مورد مناقشه است.) تاما کاپلن، که یک مورخ جنبش برابری طلبانه زنان است، می گوید که در مورد ریشه های اولیه نام گذاری ۸ مارس بارها این داستان را شنیده ام که زنان کارخانه پارچه بافی در نیویورک دست به یک اعتصاب خودبخودی در سال ۱۸۵۷ زدند که مطالباتشان اعتراض به دستمزدهای پائین، ساعات طولانی کار و حجم زیاد و شرایط سخت کار بود که با سرکوب پلیس روبرو شد. کاپلن می گوید مورخین فرانسوی علامت سئوال روی این موضوع گذاشته اند و می گویند این داستان بعدها سرهم شده است که ریشه های مبارزات سوسیالیستها برای تحمیل ۸ مارس بعنوان روز جهانی زن را به حاشیه برانند.

* ژوئیه ۱۸۸۹: کاپلن می گوید داستان واقعی “روز جهانی زن” (نه زنان) با شرکت کلارا زتكین بعنوان سردبیر روزنامه Gleichheit (برابری)، روزنامه زنان حزب سوسیال دمکرات ‌آلمان در جلسه “روز باستیل” در پاریس برمی گردد. چپهای شرکت کننده در این جلسه خواهان تظاهراتی برای مطالبه حقوق کارگران در یک “اول مه” شدند. زتکین از این واقعه الهام و ایده می گیرد و سرانجام شروع به کار کرد و راه را برای برقراری “روز جهانی زن” بعنوان یک روز مهم در جنبش کمونیستی هموار می کند. کاپلن می گوید زتکین “یک مخالف پرخاشگر علیه فمنیستهای داخل و خارج حزب بود”، اما هم و غمش حقوق زنان کارگر بود.

* ۸ مارس ۱۹۰۷: بسیاری از فعالین سیاسی، اجتماعی اروپائی این روز را بعنوان روزی که “روز جهانی زن” اینجا پایه ریزی شد قبول دارند؛ روزی که ظاهرا ۵۰امین سالگرد واقعه اعتصاب کارگران پارچه بافی نیویورک را گرامی می داشت، که هیچگونه شواهدی در وقوع چنین روزی وجود ندارد.

* اوت ۱۹۰۷: تحت رهبری کلارا زتکین، گروهی از زنان سوسیالیست در آلمان جمع می شوند که درباره چگونگی مطرح کردن حقوق و اهداف برابری طلبانه زنان بحث و گفتگو کنند.

* ۸ مارس ۱۹۰۸: “انجمن زنان سوسیال دمکرات” شهر نیویورک میتینگی برگزار می کنند که موضوع آن حق رأی زنان است. قبل از این میتینگ، سوسیالیستها و حق رأی برابر خواهان (suffragists) در آمریکا و اروپا با هم سر این موضوع اختلاف نظر داشتند. بعد از میتینگ ۸ مارس ۱۹۰۸ نیویورک، اتحادی بین آنها شروع به شکل گرفتن کرد.

* فوریه ۱۹۰۹: سوسیالیستهای آمریکا آخرین یکشنبه فوریه را “روز ملی زن” اعلام کردند. (یکشنبه به این دلیل انتخاب شد که تنها روز تعطیلی کارگران بود.) میتینگی در شهر نیویورک برگزار شد با تمرکز روی حقوق برابر برای زنان و حق رأی زنان. در این میتینگ در محله بروکلین، شارلت پرکینز گیلمن به حضار گفت: “درست است که وظیفه زن مادری و در خانه فرض شده است، اما خانه باید به معنای کل کشور باشد نه فقط سه چهار اتاق، یا یک شهر و یا یک کشور.”

* ۱۹۱۰: کنگره بین الملل دوم کنفرانسی به روز جهانی زن اختصاص می دهد.

* ۱۸ مارس ۱۹۱۱: اولین “روز جهانی زن” در اروپا، با تمرکز روی حق رأی زنان و حقوق برابر برای زنان برگزار شد. دلیل انتخاب ۱۸ مارس گرامیداشت سالگرد کمون پاریس بود.سراسر اروپا شاهد برگزاری تجمع در این روز بود. آمریکا همچنان آخرین یکشنبه فوریه را جشن می گرفت. جنگ جهانی اول “نقطه پایانی بود به احتمال هرگونه رفرم اجتماعی برای پنج سال”.

فوریه ۱۹۱۳: زنان روسیه به رهبری فعالین حزب بلشویک با جشن گرفتن روز زن دست به یک اعتراض علیه فقر، شرایط نامناسب زندگی، اجاره بها، گرانی مواد خوراکی و بیکارسازی ها گسترده زدند. این اعتراض شبیه مورد آمریکا در آخرین یکشنبه فوریه صورت گرفت.

* ۷ مارس ۱۹۱۵: زنان سوسیالیست به رهبری کلارا زتکین دست به یک اعتراض بر علیه جنگ زدند.

* فوریه ۱۹۱۷:زنان روسیه به رهبری حزب بلشویک، با گرامیداشت روز جهانی زن باری دیگر به خیابانها آمدند … و وقتی ارتش به روی آنها آتش گشود، اتفاقاتی که منجر به “انقلاب فوریه” شد، شروع شدند.

* ۱۹۲۲: بعد از پایان جنگ، کلارا زتکین به کمپ کمونیسم پیوست (منظور جدا شدن از حزب سوسیال دمکرات ‌المان است). از اینجا او با همکاری با لنین کمک کرد که ۸ مارس به یک روز تعطیلی (عید) در شوروی و بلوک کمونیستی تبدیل شود. ۸ مارس همچنین در چین و اسپانیا روز تعطیل رسمی شد. برای دهه ها ۸ مارس با بلوک شرق تداعی می شد. در یک پوستری در روسیه سال ۱۹۳۲، حک شده بود: “۸ مارس روز قیام زنان کارگر بر علیه بردگی در آشپزخانه است. مرگ بر استثمار و تنگ نظری کار در خانه!”

* دهه ۱۹۵۰: چپها و بخصوص در فرانسه شروع کردند از افسانه زدائی در باره ریشه ۸ مارس، و ربط آن را به اتفاقات قبل از انقلاب اکتبر نشان بدهند که آن را جهانی و همه گیر کنند.

* ۱۹۶۷: گروهی از زنان در شیکاگو به روز جهانی زن در آمریکا جانی دوباره می دهند، که عمدتا سوسیالیستها و کمونیستها بودند. این زنان در کنار جان تازه دمیدن به این روز، معنای تازه ای نیز به آن دادند.

* ۱۹۷۵: “سال جهانی زن” سازمان ملل، ۸ مارس، روز جهانی زن را بعنوان روز زن رسمیت داد. ریشه های سیاسی رادیکال این روز، عمدتا فراموشی شده اند.

* ۱۹۸۷:ماه مارس به دلیل تداعی این ماه با ۸ مارس، روز جهانی زن، در آمریکا به عنوان “ماه تاریخ زنان” شناخته شد.

* ۲۰۱۴:روز جهانی زن اکنون در بیش از ۱۰۰ کشور جشن گرفته می شود و ۸ مارس در ۲۷ کشور جهان تعطیل رسمی است.

کارگرکمونیست۶۶۵