چرا زمان اوج کرونا در استان‌های مختلف تفاوت اساسی دارد؟

بررسی داده‌هایی که درباره مبتلایان و جانباختگان ویروس کرونا به بی‌بی‌سی فارسی درز کرده، از تفاوت‌های قابل توجهی در نحوه شیوع بیماری و زمان اوج آن در مناطق مختلف کشور و نیز احتمال زنده ماندن مبتلایان پرده برمی‌دارد.

این داده‌ها نشان می‌دهد که بعضی از استان‌های کشور توانسته‌اند پس از موج اول مرگ و میر ناشی از کرونا در اسفند ۱۳۹۸ و فروردین ۱۳۹۹، بیماری را کنترل کنند؛ در صورتی که استان‌های دیگری شاهد بالا رفتن دوباره شمار بیماران و جان‌باختگان بوده‌اند.

در کنار این، اختلاف قابل توجهی در احتمال زنده ماندن افراد مبتلا در استان‌های مختلف ایران وجود دارد.

این داده‌ها موارد قطعی و مشکوک به کووید-۱۹ در مراکز درمانی ایران از ۲ بهمن ۱۳۹۸ تا ۳۰ تیر ۱۳۹۹ را دربرمی‌گیرد و بی‌بی‌سی از منابع و روش‌های مختلف تلاش کرده تا حد امکان، آن‌ها را راستی‌آزمایی کند.

موج اول، موج دوم، موج اول و دوم

بررسی داده‌ها نشان می‌دهد زمان‌بندی شیوع در استان‌های مختلف با هم تفاوت‌های مهمی دارد.

در استان‌هایی مانند قم، گیلان و مازندران، نرخ مرگ و میر روزانه در اسفندماه به اوج خود رسیده، ولی از فروردین رو به کاهش گذاشته و تا اواخر تیرماه پایین هم مانده است.

استان‌های دیگری از جمله خوزستان، کردستان و هرمزگان که شیوع ویروس در آن‌ها در موج اول نسبتاً کم بوده، در اواخر خرداد و تیر شاهد افزایش قابل توجه شمار جان‌باختگان بوده‌اند.

داده‌ها نشان می‌دهد بعضی استان‌هاپس از عبور از موج اول بیماری در اوایل بهار، نتوانسته‌اند آن را تحت کنترل نگه دارند و شاهد اوج‌گیری دوباره موارد ابتلا و مرگ ناشی از کووید-۱۹ در آخر بهار و اوایل تابستان بوده‌اند. در بعضی از استان‌ها از جمله تهران ظاهراً موج اول شدیدتر از موج دوم بوده است.

در استان‌های دیگری نظیر البرز، خراسان رضوی و آذربایجان شرقی موج دوم شیوع کرونا از موج اول شدیدتر بوده است.

دکتر گودرز دانایی، متخصص همه‌گیرشناسی در دانشگاه هاروارد می‌گوید اختلاف زمانی در نقطه اوج در استان‌های مختلف دو دلیل دارد: یکی این‌که شیوع بیماری از استان‌هایی نظیر قم و تهران شروع شده و به تدریج به بقیه کشور سرایت کرده است. دلیل دیگر این اختلاف، دشواری‌های اعمال سیاست‌های بهداشتی برای جلوگیری از همه‌گیری ویروس در شهرهای بزرگ‌تر است.

به گفته دکتر دانایی، خستگی جمعیت و ازسرگیری فعالیت ادارات و کسب و کارها باعث شده بعضی استان‌ها شاهد موج دوم باشند و تضمینی نیست که استان‌های دیگری که تا این مقطع با موج دوم روبه‌رو نشده‌اند، آن را در آینده تجربه نکنند.

بخت زنده ماندن

اگرچه استان‌های تهران، خراسان رضوی و خوزستان بالاترین شمار جان‌باختگان را داشته‌اند، با مقایسه این آمار با جمعیت استان‌ها مشخص می‌شود که این استان‌های قم، گیلان و گلستان هستند که تا سی‌ام تیر ۱۳۹۹ بالاترین سرانه مرگ‌ومیر بر اثر کووید-۱۹ یا مشکوک به آن را تجربه کرده‌اند.

ولی توزیع جغرافیایی بیماری تفاوت‌های عمده‌ای با مرگ‌های ناشی از آن دارد. در شش استان خوزستان، مازندران، قم، زنجان، یزد و تهران تا پایان تیرماه در هر ۱۰ هزار نفر، بیش از ۷۰ مورد قطعی یا مشکوک به ابتلا به ویروس پیدا شده است. در صورتی که سه استان چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، و سیستان و بلوچستان از هر ۱۰ هزار نفر، کمتر از ۳۵ نفر با علائم ابتلا به ویروس به مراکز درمانی رفته‌اند.

با مقایسه موارد ابتلا با شمار جان‌باختگان مشخص می‌شود که ظاهراً اختلاف شدیدی در احتمال درگذشت مبتلایان به کرونا در مراکز درمانی استان‌های مختلف ایران وجود داشته است.

در گیلان، قم، قزوین، گلستان، خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان از هر کمتر از هشت مبتلا، یکی فوت کرده است. در صورتی که در بعضی استان‌ها از جمله فارس و بوشهر، از هر بیشتر از ۱۸ مبتلا، یک نفر درگذشته است.

به گفته دکتر گودرز دانایی، این اختلاف‌ها بیش از هر چیز ناشی از تفاوت‌های ظرفیت تشخیص در استان‌های مختلف، و نیز ترکیب سنی مبتلایان آن‌هاست.

او به بی‌بی‌سی فارسی گفت: ‘مسأله این است که جوان‌ترها مبتلا می‌شوند یا پیرترها؟ نشان داده شده که بیشتر مبتلایان در بعضی از استان‌ها جوان هستند که این باعث کاهش درصد موارد فوت می‌شود.’بی بی سی